131
درسنامه فهم حديث

و کارهاي ما را انجام مي دهند. [آيا] مي توانيم به آنان فرمان دهيم که زنا دهند و بچه هاي خود را بياورند و ما آنها را آزاد کنيم؟! پس پيامبر خدا فرمود: «اگر در راه خدا تازيانه بخورم، برايم دوست‌داشتني تر است که به زنا فرمان دهم و سپس فرزند زنازاده را آزاد سازم.»
اين سبب ورود نيز به روشني نشان مي‌دهد که حديث، مانع آزاد کردن حرام‌زادگان نيست و دليل استحباب آزادسازي بردگان شامل بردگان حرامزاده هم مي‌شود. سبب ورود حديث مي‌گويد: دليل استحباب آزادسازي بردگان چنين پيامي ندارد که با ارتکاب حرام، بردگاني به وجود آورده و سپس آنان را آزاد کنيم تا به ثواب برسيم.

چگونگي تأثير اسباب ورود حديث

از بررسي مثالها چنين نتيجه مي‌گيريم که تأثير بيشتر اسباب ورود حديث از آن روست که ما سخنان معصومان را همواره به شکل قضيه حقيقيه، يعني گزاره هاي قانوني، عمومي و تعميم پذير مي دانيم، حال آنکه تعداد قابل اعتنايي از آنها سخناني درباره يک واقعه خاص و شخصي و به اصطلاح منطقيان، قضيه خارجيه بوده است. فقيهان بزرگ ما گاه به اين نکته با اصطلاح «قضيه في واقعه» تذکر داده اند.
توضيح مطلب آنکه بيشتر احاديث، احکام کلي، فراگير و دائمي را بيان مي‌کنند؛ احکامي براي همه انسان‌ها، و براي همه زمان‌ها؛ از اين رو در نخستين برخورد با هر حديث، معنايي عمومي و دائمي به ذهن مي‌آيد، غافل از آنکه برخي از احاديث براي فرد خاص يا وضعيت و موقعيت مخصوصي صادر شده است و مانند احاديث ديگر، فراگيري و شمول ندارند. اين احاديث اگرچه تعدادشان بسيار کم است، اما وجود دارند، ولي مانند ديگر احاديث، ناظر به همه موضوعات و افراد تحت پوشش خود نيستند، يعني به طبيعت و حقيقت موضوع مرتبط نيستند و مانند آنچه در مثالها گذشت، فقط يک فرد از آن حقيقت را


درسنامه فهم حديث
130

تأويل حديث نداريم. ۱

نمونه پنجم:

ابوهريره نقل مي‌کند که پيامبر خدا فرمود:
لَأنْ أُُمَتَّعَ بِسَوْطٍ في سَبيلِ اللهِ أحَبُّ إلَي مِنْ أنْ أُعْتِقَ وَلَدَ الزِّنا. 2
اگر در راه خدا تازيانه بخورم، برايم دوست‌داشتني تر است از آنکه زنازاده را آزاد کنم.

چون به عايشه خبر رسيد که ابوهريره چنين مطلبي نقل کرده است،گفت:
لَمّا أنْزَلَتْ فَلا اقْتَحَمَ الْعَقَبَه وَ ما أدْريکَ مَا الْعَقَبَه قيلَ: يا رسولَ اللهِ! ما عِنْدَنا ما نُعْتِقُ، إلّا أنَّ أحَدَنا لَهُ جاريه سَوْداءُ تَخْدِمُهُ وَ تَسْعي عَلَيهِ، فَلَوْ أمَرْناهُنَّ فَزَنَينَ فَجِئْنَ بِأوْلادٍ فَأعْتَقْناهُمْ. فَقالَ رَسولُُ اللهِ صلي الله عليه و آله: «لَأنْ أُمَتَّعَ بِسَوْطٍ في سَبيلِ اللهِ أحَبُّ إلَيَّ مِنْ أنْ آمُرَ بِالزِّنا ثُمَّ أُعْتِقَ الْوَلَدَ.» 3
چون سوره فَلا اقْتَحَمَ الْعَقَبَه وَ ما أدْريک مَا الْعَقَبَه نازل شد، [که در آن در آيه: فکُّ رقبه، به آزادسازي بردگان سفارش شده است] به پيامبر خدا گفته شد: ما مالي نداريم که با آن برده اي را آزاد سازيم، جز آنکه برخي از ما کنيزاني سياه‌چرده دارند که خدمتکار ما هستند

1.. فيض القدير، ج ۶، ص ۴۷۲؛ عون المعبود، ج ۱۰، ص ۳۵۹؛ مجمع الزوائد، ج ۶، ص ۲۵۷؛ السنن الکبري، ج ۱۰، ص ۵۸ و ۵۹؛ معاني الأخبار، ص ۴۱۲، ح ۱۰۳؛ عدّه الأصول، ج ۱، ص ۹۵؛ المعتبر، ج۲، ص ۴۳۵.

2.. المستدرک علي الصحيحين، ج ۲، ص ۲۱۴؛ المستدرک حاکم، ج ۲، ص ۲۱۵.

3.. همان،ص ۲۱۵؛ براي آگاهي بيشتر از سبب ورود حديث در حوزه احاديث اهل سنّت ر. ک: اللمع في أسباب الحديث، عبدالرحمان سيوطي، کيف نتعامل مع السنّه، يوسف قرضاوي؛ البيان و التعريف في أسباب ورود الحديث الشريف، سيد شريف ابراهيم بن محمد، مشهور به ابن‌حمزه، تحقيق حسين عبدالمجيد هاشم، الازهر؛ اسباب ورود حديث، تحليل و تأسيس، سعيد محمّد رأفت.

  • نام منبع :
    درسنامه فهم حديث
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1389
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 397807
صفحه از 240
پرینت  ارسال به