133
درسنامه فهم حديث

درس دهم : تشکيل خانواده حديث (1)

اهداف درس

هدف از ارائه مطالب اين درس آن است که فراگيرنده:
با مفهوم خانواده حديث آشنا شود؛
به ضرورت تشکيل خانواده حديث پي ببرد.
با فوائد تشکيل خانواده حديث آشنا شود؛

مفهوم خانواده حديث

پيشتر گذشت که براي فهم مقصود گوينده حديث، نيازمند گردآوري همه قرينه‌ها هستيم. قرينه‌هاي متصل و قرينه‌هاي مقامي را در درسهاي گذشته بررسي کرديم و اينکه به قرينه‌هاي منفصل لفظي مي‌پردازيم. قرينه هاي منفصل بيشتر از نوع کلام اند و مهم‌ترين آنها، احاديثي است که با روايت اصلي که در صدد فهم آن هستيم ارتباط دارند؛ خواه از همان معصوم گوينده حديث اصلي صادر شده باشد يا از امامي ديگر؛ زيرا بنا بر اعتقاد کلامي شيعه، همه امامان نوري واحدند و علم آنان از يک منبع تراوش کرده است. اين احاديث، با حديث اصلي رابطه هايي متعدد و متفاوت دارند؛ گاه مخصّص و مقيّد و مبيّن، و گاه شارح و ناسخ و معارض ‌اند و مهم‌تر از همه اينها، گاه با حديث اصلي و مورد فهم ما هم مضمون و هم معنا هستند. وجه اشتراک اصلي اين احاديث، نظر


درسنامه فهم حديث
132

مصداق حکم خود قرار داده‌اند و ناظر به فرد خاصي هستند. نمونه «عمره ماه رمضان» به خوبي نشان مي‌دهد که حکم به تساوي فضيلت عمره رمضان با حجّ واجب، عمومي و هميشگي نيست. به سخن ديگر، هر عمره‌اي در ماه مبارک رمضان، پاداش برابر با پاداش حج را ندارد و اين برابري، فقط براي عمره يک شخص خاص است و آن نيز به دليل وقوع در ماه رمضان نيست، بلکه به دلايل خاصّي از جمله، فوت کسي که شتر را در راه خدا وقف کرده و عجز از تدارک حجّ، پس از گذشتن ماه ذي حجّه است.
اسباب ورود حديث اين دخالت و عدم دخالت را مشخص مي‌کنند و با مشخص کردن سبب بيان و صدور حکم، مانع گسترش آن نسبت به ساير افراد و مصداقهاي ديگر مي‌شوند؛ همچنين در برخي موارد و به ويژه در احکام تقيه‌اي، حقيقي بودن حکم را منتفي و با ارائه فضاي حاکم بر سخن، هدف اصلي بيان حکم را روشن مي‌سازند.

چکيده

o اسباب ورود حديث و تأثير آن بر فهم حديث، مختص به احاديث هيچ فرقه‌اي نيست و يک مسئله عمومي و فراگير است.
o فهم حديث در پرتو اسباب ورود حديث، گاه اشکال‌هاي کلامي متوجه به حديث را پاسخ مي‌دهد.
o توجه به اسباب ورود حديث مانع از تعميم نادرست در احاديث مي‌شود و احکام فقهي و برداشتهاي فکري را تصحيح مي‌نمايد.

پرسش و پژوهش

1. اصطلاح «قضيه في واقعه» چه مفهوم و ارتباطي با اسباب ورود حديث دارد.
2. دو حديث بيابيد که پذيرش مفهوم اوليه آنها، با مشکل روبرو است و با کمک اسباب ورود حديث، مقبول مي‌شوند.
3. دو حديث بيابيد که بودن يا نبودن اسباب ورود حديث در مفهوم آنها تأثيري ندارد.

  • نام منبع :
    درسنامه فهم حديث
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1389
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 382964
صفحه از 240
پرینت  ارسال به