أقْدارُکَمْ. ¹
مردم پسران آنچه مي دانند هستند و بهاي هر کس آن است که مي داند. پس در علم سخن برانيد تا بهاي شما روشن شود.
اگرچه با دقت در مجموع اين روايات، مقصود روشن مي شود، اما براي اطمينان بيشتر مي توان به فهم اديبان نيز مراجعه کرد.
خليل فراهيدي، اولين معجم‌نگار دانش لغت مي گويد:
أَحَثُّ کَلِمَه عَلي طَلَبِ الْعِلْمِ قَوْلُ عَلِي بْنِ أبي‌طالِبٍ: «قيمَه کُلُّ امْرِئٍ ما يُحْسِنُ» ² ؛
برانگيزاننده‌ترين سخن بر طلب علم، گفته علي بن ابي‌طالب عليه السلام است: ارزش هر کس آن چيزي است که مي‌داند.
گفتني است مي توان «ما يُحْسِنُ» را از «ما يَعْلَمُ» اندکي اعم دانست و علوم مهارتي مانند صنعتگري، رانندگي و شغلهاي خدماتي را نيز جزو «ما يُحْسِنُ» دانست، که در اين صورت حديث امام علي بسيار زيباتر و دقيق تر مي شود.

خانواده بزرگ حديث

همان‌گونه که در فهم واژه ها، فهم واژه هاي مترادف و متضاد دخالت دارند، در فهم برخي از احاديث، فهم احاديث ديگر مؤثر است؛ احاديثي که موضوع اساسي آنها با موضوع اصلي و محوري اين دسته احاديث ارتباط و حتي تقابل دارد، هرچند اين ارتباط محدود و تنها از يک جهت باشد.

مرتبطها

منظور از ارتباط در اينجا، نزديک بودن مفهوم محوري دو يا چند دسته از احاديث است. هر يک از اين دسته احاديث، خود يک خانواده حديث را تشکيل

قالَ الإمامُ علي عليه السلام: «اَلنّاسُ عالِمٌ وَ مُتَعَلِّمٌ»، وَ أنْشَدَ مُتَمَثِّلاً بِهذَيْنِ الْبَيْتَيْنِ:

فَکَمْ مَنْ بَهِي قَدْ يَرُوقُ رُواؤُهُوَ يُهَجَّنُ فِي النّادي إذا ما تَکَلَّما
فَقيمَه هذَا الْمَرْءِ ما هُوَ مُحْسِنٌفَکُنْ عالِماً إنْ شِئْتَ أوْ مُتَعَلِّماً. ¹
امام علي عليه السلام فرمود: مردم يا عالم اند يا متعلم، و سپس به اين دو بيت استشهاد کرد:
بسي صاحب ديوان بلند و برافراشته / که چون در جمع سخن گويد، زشت شمرده مي شود.
بهاي اين انسان چيزي است که نيک مي داند / پس يا عالم باش يا متعلّم.
اين شعر به خوبي نشان مي دهد که امام چه منظور و مقصودي داشته است؛ زيرا مصرع آخر شعر، کلام امام قبل از استشهاد به شعر است و مصرع سوم همان جمله مورد نظر ما، که در يک سياق و نسق، يک معنا را دنبال مي کنند.
جالب توجه اينکه درشعر منسوب به امام هم، مقصود اين است:

لا فَضْلَ إلّا لأهْلِ الْعِلْمِ، إنَّهُمْعَلَي الْهُدي لِمَنْ اسْتَهْدي أَدِلاّءُ
وَ قيمَه الْمَرْءِ ما قَدْ کانَ يُحْسِنُهُوَ اْلجاهِلونَ لأهْلِ الْعِلْمِ أعْداءُ ²
جز براي اهل دانش فضيلتي نباشد / چه آنان اند که ره‌جويان را رهنمايند.
ارزش انسان چيزي است که مي داند / و نادانان با دانايان دشمنان اند.
و همچنين اگر اين جستجو را با عبارت محمول، يعني ما يُحْسِنُ يا ما يُحْسِنُهُ انجام دهيم، به حديث ذيل دست مي يابيم:
اَلنّاسُ أبْناءُ ما يُحْسِنونَ وَ قَدْرُ کُلِّ امْرِئٍ ما يُحْسِنُ، فَتَکَلَّمُوا فِي الْعِلْمِ تَبَيَّنْ