درس دوازدهم : احاديث معارض

اهداف درس

هدف از ارائه مطالب اين درس آن است که فراگيرنده:
به اهميت و پيشينيه بحث اختلاف و تعارض حديث پي ببرد؛
با چگونگي تأثير احاديث معارض در فهم حديث آشنا شود؛
از برخي نمونه هاي تعارض و حل آن اطلاع يابد.

درآمد

در فوايد يافتن «خانواده حديث»، گفتيم که جستجوي احاديثي که به حديث مورد تحقيق ما تقييد يا تخصيص مي زنند، به فهم مقصود اصلي صاحب‌سخن ياري مي رسانند. در واقع، احاديث مخصّص و مقيّد به گونه اي با حديث نخست متخالف و ناهمخوان اند؛ اما اين ناسازگاري ديري نمي پايد و با يک سنجش ساده ميان آنها جمع مي شود. ليکن گاه احاديثي يافت مي شوند که ناهمگوني آنها با حديث مورد بررسي به آساني زايل نمي شود و به اصطلاحِ اصوليان، پا بر جا و مستقر مي ماند. در اين صورت، حديث نخست متزلزل مي گردد و حجيت خود را از دست مي دهد؛ زيرا به دليل وجود احاديث متعددي مبني بر حکيمانه بودن و وحدت معنايي سخن امامان و زايش همگي آن سخنان از يک نور پاک، نمي توانيم اين اختلاف آشکار را بپذيريم.

رايانه، ميسّر است. به کمک رايانه و با استفاده از ترکيبهاي گونا گون کلمه ها، مي توان احاديث متشابه را يافت.
o احاديث متعددي وجود دارد که مفهوم نخستين آنها پس از تشکيل خانواده حديث، به مفهوم متفاوتي تبديل مي‌شود.
o حل برخي شبهه ها و کشف مقصود شارع در برخي موضوعات، نيازمند بررسي روايات ديگري نيز هست، که موضوع آنها به نحوي با موضوع اصلي ارتباط دارد. اين احاديث در دو دسته کلي مرتبط و متقابل جاي مي گيرند. مجموع اين چند دسته بزرگ حديث را خانواده بزرگ حديث مي ناميم.
o احاديث مفهوم متقابل، با احاديث متعارض، تفاوت دارد و توجه و گردآوري آنها، مي‌تواند ما را در تشکيل خانواده بزرگ حديث ياري دهد.

پرسش و پژوهش

1. دو شيوه بازيابي احاديث مشابه را بيان کنيد.
2. خانواده بزرگ حديث، به چه معناست.
3. احاديث موضوع «مزاح» را گرد آورده و دسته‌بندي کنيد.
4. خانواده حديث «ما مِن عباده أفضلُ مِن عِفّه بَطن و فَرج» را تشکيل دهيد.
5. احاديث «سکوت» و «کلام» را گرد آورده و نتيجه نهايي را در برتري يکي بر ديگري بيان کنيد.