211
درسنامه فهم حديث

2. غريب الحديث، ابو محمّد عبدالله بن مسلم، ابن قتيبه (م 276)

او نيز مانند ابو عبيد قاسم بن سلّام واژه هاى غريب را از درون احاديث استخراج كرد و آنها را به همان شكل مسندى سامان داد. ابن قتيبه، تعدادى از مصطلحات فقهى را نيز در آغاز كتابش شرح كرد. گفتنى است لغات شرح شده او غير از لغات شرح شده از سوى قاسم بن سلّام است.

3. غريب الحديث، ابو سليمان حمد بن محمّد خطّابى شافعى(م 388)

خطّابى سومين غريب نگار بزرگ سبك مسندى است. او واژه هاى گرد آمده به وسيله قاسم بن سلّام و ابن قتيبه را كنار نهاد و شرح واژه هاى غريب ديگر را به عهده گرفت. كتاب او نيز همسنگ دو كتاب پيشين است و با همان اشكال دشواريابى واژه ها نيز روبرو است.

4. الغريبين، ابو عبيد احمد بن محمّد هروى (م 401)

كتاب او به غريب الحديث اختصاص ندارد و غريب القرآن را هم در بر دارد. او سه كتاب پيشين را كنار هم نهاد و سپس آنها را با غريب القرآن يك جا كرد و با اقتباس از كتب لغت، همه واژه ها را به شكل الفبايى و بر اساس مواد آنها، سامان داد. روش ابو عبيد جارى و سارى شد و كتاب او محور نگارش بسيارى از كتب غريب الحديث شد. ابو المكارم على بن محمد نحوى (م 561) كتاب «الغريبين» را تلخيص كرد.

5. مجمع الغرائب و منبع الرغائب، ابو الحسن عبد الغافر بن اسماعيل فارسى (م 529)

او تقريباً همه كتاب هاى مهم غريب الحديث را كه پيش از وى تأليف شده بود يك جا گرد آورد و آن گونه كه خود مى گويد اين كار تا اواخر عمرش يعنى سال 526 هجرى قمرى به طول انجاميد.


درسنامه فهم حديث
210

پيوست (2)

كتب مهم غريب الحديث

كتاب هاى غريب الحديث با شرح واژه هاى نامأنوس و غريب، فهم متن حديث را براى ما آسان مى كنند و از اين نظر مانند كتاب هاى لغت هستند.
ويژگى مهم كتب غريب الحديث، پرداختن به واژه هاى خاص به كار رفته در حديث است و در موارد بسيارى، معناي اراده شده در همان حوزه مى باشد.
در اينجا چند كتاب مهم غريب الحديث را برمى شمريم و طالبان آگاهى بيشتر را به مقدمه کتاب غريب الحديث بحار الانوار ارجاع مى دهيم. ۱

1. غريب الحديث، ابو عبيد قاسم بن سلام هروى (م 224)

ابو عبيد چهل سال از عمر خود را در جمع آورى معانى لطيف حديث صرف نمود و با استفاده از رساله هاى پراكنده غريب الحديث مانند نوشته هاى نضر بن شميل مازنى (م 203) و معمّر بن مثنّى (م 210)، اولين كتاب در خور توجه غريب الحديث را نگاشت. او كتابش را به شيوه مسندهاى حديثى، سامان داد و از اين رو با همه نيكويى هايش، يافتن معناي واژه غريب در آن دشوار است. از اين رو در سال هاى اخير، فهرست هايى براى آن تهيه شد.

1.اين مقدمه به زبان فارسي نيز در مجله علوم حديث، شماره ۱۳ به چاپ رسيده است.

  • نام منبع :
    درسنامه فهم حديث
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1389
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 397021
صفحه از 240
پرینت  ارسال به