37
درسنامه فهم حديث

کژفهميها شده است. گزارشهاي فراواني در دست داريم که نشان مي‌دهد راويان شيعه در دوره حضور، به محضر امامان شتافته و از مضمون، محتوا و نيز صحت و صدور روايات منسوب به آنان پرسيده‌اند و امامان آن احاديث را تفسير کرده يا معناي اصلي و مقصود حقيقي گوينده آن را بازگفته‌اند و در بسياري از موارد نيز آن را نقد يا ردّ کرده‌اند. ۱
درباره احاديث متعارض و شيوه هاي‌حل آنها نيز مي توان به‌‌کوشش‌هاي برخي اصحاب بزرگ ائمه مانند محمد بن ابي‌عمير (م 217 ه)، از اصحاب امام کاظم و امام رضا(، که بيش‌از نود تأليف داشته است ۲ و نيز همتاي او يونس بن عبدالرحمان با بيش از سي تأليف، اشاره کرد که هر دو کتابي به نام اختلاف ‌الحديث‌ داشته اند. يونس‌کتاب علل ‌الحديث ۳ نيز نگاشته است. دانش علل الحديث ناظر به عيب‌هاي حديث است و در زمره کتب فقه ‌الحديثي جاي مي گيرد. ۴

ويژگيهاي کلي دوره

مي توان تلاشهاي فقه ‌الحديثي در دوره حضور معصومان را در پنج بند زير خلاصه کرد:
1. امامان، ياران خود را به فهم ژرف حديث و دقت در آن تشويق کرده و عرضه حديث بر امامان به اين منظور، يا آگاهي از تصحيف و تحريف و نيز نقد آن، وجود داشته و اوج گرفته است.
2. پرسش از کلمات و عبارات حديثي رواج داشته است و ائمه خود نيز به تبيين

1.. براي آشنايي با اين نمونه‌ها ر. ک: مجله علوم حديث، شماره ۶ و ۹ : مقاله «عرضه حديث بر امامان» از نگارنده ؛ در آنجا نشان داده‌ايم که عرضه حديث، همواره و در روزگار همه امامان وجود داشته و تنها کثرت و شدت آن متفاوت بوده است.

2.. همان، ص ۳۲۶، رقم ۸۸۷.

3.. علل ‌الحديث به معناي عيب‌هاي پنهان در سند و متن حديث است.

4.. پيشين، ص ۴۴۶، رقم ۱۲۰۸ و الفهرست طوسي، ص ۲۶۶، شماره ۸۱۳.

درسنامه فهم حديث
36

در همين راستا، امام صادق عليه السلام جايگاه جاودان اهل بيت عليهم السلام را چنين بيان مي کند:
إنَّ الْعُلَماءَ وَرَثَه الأنْبياءِ وَذاکَ أنَّ الأنْبياءَ لَمْ يُورِثُوا دِرْهَماً وَلاديناراً وَإنَّها أَورَثُوا أَحاديثَ مِنْ أحاديثِهِمْ، فَمَنْ أَخَذَ بِشَيْ ءٍ مِنْها فَقَدْ أَخَذَ حَظّاً وافِراً. فَانْظُرُوا عِلْمَکمْ هَذا عَمَّنْ تَأخُذُونَهُ، فَإنَّ فينا أهْلَ الْبَيْتِ في کُلِّ خَلَفٍ عُدُولاً يَنْفُونَ عَنْهُ تَحْريفَ الْغالينَ وَانْتِحالَ الْمُبْطِلينَ وَتأوِيلَ الْجاهِلينَ .۱
علما جانشينان پيامبرانند، چون پيامبران درهم و ديناري به ارث نمي گذارند. تنها از آنان چند حديثي از احاديثشان ارث برده مي شود، که هر که از آنها چيزي اندوخت بهره اي فراوان برده است. پس بنگريد که علمتان را از چه کسي مي گيريد، که در ميان ما اهل بيت، هميشه عادلاني هستند که تحريف غاليان و بدعتهاي باطل‌گرايان و تفسيرهاي نادرست جاهلان را طرد مي کنند.
و در روايتي ديگر امام علي عليه السلام چنين مي گويد:
لاتُحَدِّثِ النّاسَ بِکلِّ ما سَمِعْتَ بِهِ، فَکَفَى بِذلِکَ کَذِباً .۲
هر آنچه را شنيده‌اي براي مردم بازگو مکن، که اين براي دروغگويي کافي است.

فقه الحديث نزد راويان

بيانها و توصيه هاي مکرّر امامان درباره فهم دقيق و نقادانه احاديث و عرضه آنها بر ايشان، موجب تکاپوي هميشگي شيعه در درست فهميدن حديث و نقد

1.. الکافي، ج ۱، ص ۳۲، ح ۲ و بنگريد به معجم السفر، ص ۴۶۳، ح ۱۵۸۵.

2.. بحار الأنوار، ج ۲ ، ص ۱۶۰.

  • نام منبع :
    درسنامه فهم حديث
    پدیدآورنده :
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1389
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 396797
صفحه از 240
پرینت  ارسال به