واژه هاي وارد شده در احاديث نبوي همّت گماشته اند. ۱
3. برخي از اصحاب امامان احاديث مختلف يا معلول را جمع‌آوري و احتمالاً آنها را حلّ و نقد کرده اند.
4. ائمه گاه با بيان زمينه‌هاي صدور حديث و به دست دادن شرايط زماني و مکاني آن، به فهم و قبول آن ياري رسانده اند. ۲
5. در اين دوره، شرح مفصّل و مستقلي بر يک مجموعه حديثي گزارش نشده است.
دوره تدوين جوامع اوليه (قرن سوم تا پنجم)
پس از عصر حضور نيز مؤلّفان کتاب‌هاي حديثي و دانشمندان شيعه، به فهم معاني احاديث و تفسير و شرح درست آنها، و نيز حل اخبار متعارض، اهميتي بسزا دادند که ما به ذکر مختصر تلاشهاي چند تن از آغازگران و بزرگان آنان بسنده مي کنيم:
1. برقي
ابوجعفر احمد بن محمد بن خالد برقي (م 274 يا 280 ه) از راويان و مؤلفان موثّق شيعي است که کتاب بزرگ المحاسن او با بيش از صد فصل، نخستين جامع حديثي در ميان جوامع بر جاي مانده شيعه است که متأسفانه از اين کتاب، جز ابوابي به دست ما نرسيده است.
برقي با نگارش سه کتاب علل الحديث، معاني الحديث و التحريف و تفسير الحديث و نيز تبويب منطقي کتابش و گردآوري احاديث مشابه و مفسّر يکديگر در کنار هم، در استوارسازي پايه هاي علم فقه الحديث کوشيده است. ۳
