43
درسنامه فهم حديث

ترجيح يک روايت بر روايت ديگر را بيان کرده و سپس در متن کتاب، که مشحون از نکات فقه‌ الحديثي است، نتايج و شيوه هاي حلّ اخبار مختلف و متعارض را ارائه داده است.
شيخ طوسي در کتاب اصول فقهش، عدّه الأصول، نيز، به برخي قواعد فقه ‌الحديث (مانند عام و خاص، ناسخ و منسوخ، مطلق و مقيد و مجمل و مبين) پرداخته و به مباحث ادبي مرتبط با فهم حديث، همچون حقيقت و مجاز، اشاره کرده است. ۱ سه کتاب ياد شده، به ‌ويژه الاستبصار، گنجينه اي از احاديث دشوار يا متعارض به همراه روشهاي حل آنها هستند و حمل و جمع شيخ طوسي در اخبار همواره مورد اعتناي فقيهان و حديث ‌پژوهان بوده است، به گونه اي که فيض کاشاني و شيخ حرّ عاملي، فهم و گفته شيخ را در جوامع روايي خود، الوافي و وسائل الشيعه آورده‌اند.
در پايان بايد افزود که روش شيخ طوسي در فهم معاني نهفته و حل احاديث، تا حدّ زيادي بر اساس جمع‌آوري احاديث مشابه، مويد و هم خانواده استوار است.

ويژگيهاي کلي دوره

1. تأليف در زمينه علل ‌الحديث و تفسير حديث ادامه يافت.
2. صاحبان جوامع با تنظيم احاديث و گردآوري موضوعي (و نه مسندي آنها)، اولين و اساسي‌ترين گام را براي فهم درست و بهتر احاديث برداشتند. آنان با مجموعه‌سازيهاي کلان و زيباي خود، احاديث مشابه و ناظر به هم را يک‌جا در اختيار ما نهادند.
3. نخستين کتاب فقه ‌الحديثي به نام معاني الأخبار نوشته شد.
4. نخستين کتاب مستقل در زمينه احاديث متعارض و متخالف به نام الاستبصار في ما اختلف من الأخبار عرضه شد.

1.. ر. ک: عدّه الأصول، بابهاي اول، دوم، پنجم و ششم.


درسنامه فهم حديث
42

مبرّز شيخ مفيد است، در پي استاد خويش و با گام نهادن در مسير او، بحثهاي ادبي مؤثر در فهم آيات و احاديث را در کتاب امالي خويش آورد و همچون شيخ مفيد از اعتقادات شيعي در برابر اشاعره، خطّ اعتزال، غلوّ و نيز ديگر تندروان مکاتب غير‌شيعي دفاع کرد. سيد مرتضي همچنين با تأليف يکي از نخستين کتابها در علم اصول فقه، يعني الذريعه إلي أصول الشريعه، پايه‌هاي اساسي فهم حديث و شيوه‌هاي جمع اخبار مختلف را بنيان نهاد. ۱ وي در تأليفات متعدد خويش، مفهوم واقعي و مقصود اصلي احاديث را ارائه و تثبيت کرد و از اين طريق، احاديث غير قابل فهم و باور را تبيين نمود. ۲ مطالعه کتابهاي او، به ويژه امالي، زمينه فهم بسياري از احاديث را فراهم مي‌آورد و از اين ‌رو مراجعه به آن توصيه مي‌شود. از اين نظر المجازات النبويه، اثر برادر او، سيد رضي، مؤلف نهج البلاغه نيز چنين تأثيري دارد.

5. شيخ طوسي

ابوجعفر محمد بن حسن بن علي طوسي (م 460 ه) با نوشتن دو کتاب از چهار کتاب بزرگ و جامع اوليه حديث شيعه، خدمات شايان توجهي به علم حديث کرد. وي در علوم گوناگون خبره بود و نزد استاداني چون شيخ مفيد و سيد مرتضي، بسياري از علوم حديثي و علوم مرتبط با آن را فرا گرفته بود.
شيخ طوسي با شاگردي در محضر اين دو عالم و با تلاش خود توانست در کتاب بزرگش تهذيب الأحکام، به توضيح بسياري از احاديث دشوار و نيز حلّ اخبار متعارض بپردازد. ۳
او در مقدمه کتاب بزرگ و مستقلش، الاستبصار في ما اختلف من الأخبار، مباني

1.. براي مثال بنگريد به الذريعه إلي أصول الشريعه، باب «الخطاب و أقسامه و أحکامه»، باب «العموم و الخصوص»، باب «أنواع التخصيص»، باب «المجمل و البيان» و ... .

2.. بنگريد به الشافي في الإمامه، تنزيه الأنبياء و الأمالي.

3.. ر. ک: تهذيب الأحکام، ج ۱، مقدمه مولف.

  • نام منبع :
    درسنامه فهم حديث
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1389
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 397853
صفحه از 240
پرینت  ارسال به