73
درسنامه فهم حديث

مي‌بينيم که اين معنا چندان مفهوم نيست. نسخه ديگر ۱ ، واژه «نسي» دارد که معنايي پذيرفتني است. بهترين برادران کسي است که خطا و گناه ما را نسبت به خود، از ياد ببرد و گذشت کند.

دو.

از امام سجاد عليه السلام روايت شده است که فرمود:
لا تُعادِينَّ أحَداً وَ إنْ ظَنَنْتَ أنَّهُ لا يضُرُّک، وَ لا تَزْهَدَنَّ في صَداقَهِْ أحَدٍ وَ إنْ ظَنَنْتَ أنَّهُ لا ينْفَعُک؛ فَإنَّک لا تَدْري مَتي ?? تَرْجُو صَديقَکَ وَ لا تَدْري مَتي تَخافُ عَدُوَّکَ. وَ لا يعْتَذِرُ إلَيکَ أحَدٌ إلّا قَبِلْتَ عُذْرَهُ وَ إنْ عَلِمْتَ أنَّهُ کاذِبٌ، وَ لْيقِلَّ عَيبُ النّاسِ عَلي لِسانِکَ.۲
با هيچ‌کس دشمني مکن، اگرچه گمان داري که به تو زياني نمي رساند و نسبت به دوستي با هيچ‌کس بي رغبت مباش، اگرچه گمان داري به تو سودي نمي رساند؛ زيرا تو نمي داني که کي به دوستت اميدواري و نمي داني که چه هنگام از دشمنت بيم داري. و کسي پيش تو عذرِ تقصير نياورد مگر آنکه عذرش را بپذيري، حتي اگر بداني که دروغ مي گويد. و بايد عيب مردم را کمتر بر زبان بياوري.

اما در نسخه ديگر کتاب، به جاي کلمه «عَيب»، کلمه «عَتْب» آمده که به معناي (کمتر سرزنش کردن) است.

سه.

امام صادق عليه السلام از پدر بزرگوارش امام باقر عليه السلام درباره حق مؤمنان بر يکديگر چنين نقل کرده است:
عَظِّمُوا أصحابَکُم وَ وَقِّرُوهُم وَ لا يتَجَّهَمُ بَعضُکُم بَعضاً، وَ لا تُضارُّوا وَ لا تُحاسِدُوا، وَ اياکُم وَ البُخلَ، کُونُوا عِبادَ اللهِ المُخلِصينَ.
ياران خود را بزرگ و محترم بداريد و با هم ترشرويي نکنيد و به يکديگر زيان نزنيد و حسد نورزيد و مبادا بخل بورزيد و بندگان خالص خدا باشيد.

1.. بحار الأنوار، ج ۷۸، ص ۳۷۷، ح ۳.

2.. الدرّه الباهره، ص ۲۵، ح ۵۱ و ر. ک: نزهه الناظر، ص ۸۹، ح ۳؛ أعلام الدين، ص ۲۹۹؛ بحار الأنوار، ج ۷۸، ص ۱۴۲، ح ۵.


درسنامه فهم حديث
72

ب) کتابهاي ديگري که همان حديث را نقل کرده اند؛ چه اين کتابها منبع کتاب ما باشند (مانند کتابهاي شيخ صدوق نسبت به بحار الأنوار) يا نباشند و از طريق ديگري حديث را نقل کنند (مانند کتاب من لايحضره الفقيه نسبت به الکافي).
از نظر دور نداريم که نقل همان حديث در شرحها و جوامع روايي، با استناد به همان منبعي که حديث مورد بررسي ما در آن آمده نيز سودمند است؛ مانند نقل بحار الأنوار از امالي صدوق و وسائل الشيعه از کتب اربعه؛ زيرا گاه نسخه هاي موجود نزد مؤلفان جوامع روايي، از نسخه هاي در دسترس ما صحيح تر بوده است. ۱
امروزه در احيا، تصحيح متون، مصدريابي و يافتن متنهاي مشابه و تقويت متن، از ديگر نقلها و ديگر کتابها و مجموعه هاي روايي نيز ياري گرفته مي شود. اينک مثالهاي متفاوتي مي آوريم تا ضرورت اين کار و تأثير آن در معنا روشن شود:

نمونه‌ها

يک

. از امام حسن عسکري عليه السلام چنين روايت شده است:
خَيرُ إخوانِکَ مَن نَسَبَ ذَنبَکَ إليه.۲
بهترين برادرانت کسي است که گناه تو را به خود نسبت دهد.

1.. علت سودمند و کارا بودن همه نقلها و نسخه ها در اين است که نقل تصويري کتاب و حديث به شيوه عکس‌برداري و پويش (اسکن) تا دهه هاي اخير ممکن نبود و مؤلفان کتابهاي حديثي، حديث را از نسخه اصلي مي خواندند و سپس قرائت خود را مي نوشتند؛ از اين ‌رو، خطا ممکن بود در دو ناحيه راه يابد: خطا در قرائت و خطا در نوشتن. اگرچه بنا به اصل عقلايي عدم خطا، به اين دو خطا، به ويژه خطاي قرائت که با عرضه بر استاد همراه بوده است، اعتنايي نمي شود، اما اگر قرائت ديگري از آن يافت شد که با اين قرائت متفاوت باشد، ديگر نمي توان به اصل عقلايي عدم خطا اتکا کرد، زيرا اصل عقلايي در قرائت شخص اوّل، با اصل عقلايي در شخص دوم متعارض مي شود و هيچ‌کدام بر ديگري ترجيحي ندارند و عقلا اصل را در اين‌گونه موارد جاري نمي دانند.

2.. بحار الأنوار، ج ۷۴، ص ۱۸۸، ح ۱۵.

  • نام منبع :
    درسنامه فهم حديث
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1389
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 377947
صفحه از 240
پرینت  ارسال به