15
گزیده الخصال

شيعه به همه آثار بر جاى مانده از شيخ صدوق که امروزه به دست ما رسيده‏اند، مراجعه و از آنها استفاده مى‏کنند. اصولاً يکى از شاخصه‏هاى اعتماد به احاديث، وجود آنها در کتاب‏هاى شيخ صدوق است. در اين‏جا نام چند اثر مهم شيخ را ذکر مى‏کنيم و فهرست مفصل آثار وى را به کتاب‏هاى رجال ارجاع مى‏دهيم:

1. کتاب من‏لايحضره الفقيه؛ 2. عيون أخبار الرضا علیه السلام؛ 3. ثواب الأعمال؛ 4. مصادقة الاخوان۱؛ 5. علل الشرائع؛ 6. معانى الأخبار؛ 7. کمال الدين و تمام النعمة؛ 8. الأمالى؛ 9. التوحيد؛ 10. صفات الشيعة؛ 11. عقايد اماميه؛ 12. مدينة العلم.۲

ويژگی‏هاى کتاب

يکى از آثار ارزشمند و گران‏پايه شيخ صدوق، کتاب الخصال است که مانند اغلب آثار او به ذکر احاديث ائمّه علیهم السلام اختصاص دارد. صدوق، موضوع اين کتاب را به اخلاق نيکو و رفتارهاى ناپسند اختصاص داده است.

وى بخش‏هاى مختلف کتاب را به ترتيب تعداد خصلت‏هايى که در احاديث برشمرده شده، تنظيم کرده است. قبل از صدوق، احمد بن محمّد بن خالد برقى (م 274 يا 280 ق) همين ترتيب و تنظيم را در «کتاب القرائن» از مجموعه المحاسن خود رعايت کرده بود.۳

1.. این کتاب بارها به چاپ رسیده است و به صدوق منسوب است؛ ولى ظاهر روایت مؤلّف کتاب، از محمّد بن یحیى عطار با لفظ «حدّثنا» انتساب آن را به پدرِ صدوق تقویت مى‏کند (ر.ک: الذریعة، ج ۲۱، ص ۹۷).

2.. این کتاب، مفصل‏تر از کتاب من لا یحضره الفقیه بوده و تا سدۀ دهم در دسترس دانشمندان قرارداشته؛ ولى بعد
از آن، مفقود گشته است و تلاش محققان از عصر صفوى تاکنون براى دستیابى به آن، بى‏اثر مانده است.

3.. ر.ک: المحاسن، ج ۱، «کتاب القرائن من المحاسن».


گزیده الخصال
14

در سال 1238 ق، بنا به عللى، قبر صدوق شکافته شد، جسد او که صدها سال از مرگش مى‏گذشت، بدون هيچ گونه فرسودگى و دگرگونى‏ای نمايان شد و حتى گفته‏اند رنگ حنای بر ناخن‏هاى وى همچنان ديده مى‏شد. جماعتى از بزرگان و دانشمندان به درون سردابه رفتند و از نزديک، اين مطلب را ديدند و گزارش کرده‏اند. بعد از اين ماجرا بود که فتحعلى شاه قاجار دستور مرمّت و ساخت بارگاه مجلّلى براى صدوق صادر کرد. شرح واقعه را تاريخ‏نگارانى چون خوانسارى در روضات الجنّات، سيدحسن صدر در نهاية الدراية، تنکابنى در قصص العلماء و محدّث قمى در فوائد الرضويه آورده‏اند.

شاگردان و راويان حديث از شيخ صدوق گروه کثيرى هستند که چند تن از مشاهير آنها عبارت اند از: شيخ مفيد؛ هارون بن موسى تلعکبرى؛ حسين بن عبيد الله‏ غضايرى؛ حسن بن محمّد قمى (مؤلّف تاريخ قم)؛ سيد مرتضى علم الهدى؛ جعفر بن حسن حسکه قمى؛ ابو الحسن بن شاذان قمى؛ حسين بن على بن بابويه (برادر شيخ صدوق)؛ على بن احمد بن عباس (پدر نجاشى)؛ على بن محمّد خزاز؛ ابو جعفر دوريستى؛ ابو عبد الله‏ محمد بن حسن معروف به نعمة؛ على بن حسين حسينى.۱

آثار

شيخ صدوق، سرتاسر عمر پُربار خود را صرف تحصيل و نشر و تدوين آثار اهل بيت علیهم السلام کرد و در اين راه، بيش از سيصد اثر به يادگار گذاشت که متأسفانه، بيشتر آنها در توفان حوادث روزگار از بين رفته اند. دانشمندان، محدّثان و فقيهان

1.. براى آگاهى بیشتر ر.ک: ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، ج ۵، ص ۱۱۹؛ مفاخر اسلام، ج ۳، ص ۱۸۴؛
رسائل الشریف المرتضى، ج ۱، ص ۲۰ ـ ۴۰.

  • نام منبع :
    گزیده الخصال
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 10604
صفحه از 76
پرینت  ارسال به