ابو رافع، مولی رسول الله(ص)(م حدود 40 ق)

وی غلامِ عبّاس بن عبد المطّلب در مکه بود که او را به پیامبر(ص) بخشید و پس از جنگ بدر به مدینه آمد و در جنگ اُحُد حاضر بود.[۱] پیامبر(ص) با شنیدن خبر اسلام آوردن عباس وی را آزاد کرد.[۲] همراهی نزدیک او با پیامبر(ص) و حفاظت از جان ایشان[۳] از افتخارات اوست. او خزانه دار کوفه و دو فرزندش عبیداﷲ و علی، کاتب امیرالمومنین(ع) بودند.[۴] وی افتخار دو بیعت عقبه و رضوان را دارد، همچنین به دو قبله نماز خوانده و سه هجرت[۵] داشته است.[۶] عمر او در جنگ جمل ۸۵ سال بوده است و امام حسن(ع) را نیز در مدینه همراهی کرده است.[۷]

مکانت حدیثی

همه روایات او از پیامبر(ص) هستند و بیشتر روایات او به واسطه فرزندانش منتقل شده اند. از امام سجّاد(ع)، سه روایت از او در منابع اهل سنّت، نقل شده است.[۸]

منابع رجالی شیعه در توثیق و مدح او بسیار سخن گفته اند.[۹] او، همسر و فرزندانش،[۱۰] روایات گوناگونی در فضائل امیر مؤمنان و اهل بیت(ع) نقل کرده اند.[۱۱]

احادیث و آثار

از او در منابع اصلی حدیث اهل سنّت، ۳۲ روایت گزارش شده است؛[۱۲] احادیث مهمّی همچون: «غدیر» و « اولین ایمان آورنده» در زمره روایات اویند که در منابع مهم شیعه و سنّی، آورده شده اند.[۱۳] کتاب او السنن و الأحکام و القضایا نام دارد که در زمره نخستین نگاشته های حدیثی است.[۱۴]

[۱] . البدایة و النهایة: ج۵ ص۳۱۲.

[۲] . رجال النجاشی: ج۱ ص۶۱ ش۱، الطبقات الکبری: ج۱ ص۴۹۸.

[۳] . رجال النجاشی: ج۱ ص۶۲ ش۱، الأمالی، طوسی: ص۶۰ ح ۸۸.

[۴] . رجال النجاشی: ج۱ ص۶۲ ش۱.

[۵] . هجرت به حبشه همراه جعفر طیار، هجرت به مدینه همراه پیامبر(ص) و هجرت به کوفه همراه امام علی(ع).

[۶] . رجال النجاشی: ج۱ ص۶۴ ش۱.

[۷] . رجال النجاشی: ج۱ ص۵ ش۱. برخی وفات وی را در زمان حیات امـام علــی(ع) در سال ۴۰ ق ، ذکـر کــرده اند (ر.ک: سیر أعلام النبلاء: ج۲، ص۱۶).

[۸] . سیر أعلام النبلاء: ج۲ ص۱۶، تاریخ الاسلام: ج۳ ص۶۶۸. ذهبی، نقل مستقیم امام سجّاد(ع) از او را غیر ممکن می داند.

[۹] . قاموس الرجال: ج۱ ص۱۲۸ ش۳۵.

[۱۰] . سیر أعلام النبلاء: ج۲ ص۱۶، تاریخ الاسلام: ج۳ ص۶۶۸. ذهبی، نقل مستقیم امام سجّاد(ع) از او را غیر ممکن می داند.

[۱۱] . بـرای نـمونه، ر.ک: بصــائر الدرجات: ص۸۵ ح ۷ و ص۳۱۳ ح ۱ و ص۴۱۱، ح ۶ و عـلل الشـرائع: ج۱ ص۲۰۱ ح ۲.

[۱۲] . المسند الجامع: ج۱۶ ص۲۱۷ ـ ۲۴۰.