سُلَیم بن قِیس(2 سال قبل از هجرت ـ 78 ق)

دو سال قبل از هجرت به دنیا آمد.[۱] سُلَیم، از اصحاب چهار امام، یعنی امام علی، امام حسن، امام حسین و امام سجّاد(ع)[۲] شمرده شده است. او از جمله فدائیان لشکر امام علی(ع)، معروف به «شُرطةُ الخَمیس» بود.[۳] در جنگ جمل، صفّین و نهروان، همراه امام علی(ع) جنگید.[۴] با روی کار آمدن حَجّاج ثقفی در سال ۷۵ ق، سُلَیم برای حفظ جان خود از ستم حَجّاج، متواری شد و پس از مدتی در سرزمین فارس در شهری به نام نوبندگان در ۷۸ سالگی در گذشت.[۵]

مکانت حدیثی

بیشتر روایات سلیم از امام علی(ع) هستند. سلمان، ابو ذر، مقداد، عبد اللّٰه بن عبّاس، جابر بن عبد اللّٰه، از دیگر اساتید حدیثی او هستند و ابان بن ابی عیاش و ابراهیم بن عمر یمانی نیز روایات او را گزارش کرده اند. علمای رجال، او را در شمار پیش گامان سلف صالح امامی،[۶] ثقه و عادل و جلیل القدر و از اولیای اصحاب امام علی(ع) توصیف کرده اند.[۷]

احادیث و آثار

و در جنگ جمل، همراه امام علی(ع) وارد بصره شد و خطبه ایشان در خانه زیاد را نگاشت.[۸] فهرست نگاران سُلَیم بن قیس هلالی را صاحب کتاب، یاد کرده اند.[۹] ابن ندیم، کتاب او را نخستین تألیف در اسلام و نیز تنها کتاب موجود باقی مانده حدیثی و تاریخی از قرن اوّل هجری می داند.[۱۰] ۹۹ حدیث در کتاب و مستدرک کتاب سلیم آمده است. کتاب او با نام اسرار آل محمّد، به فارسی ترجمه شده است. در صحّت انتساب کتاب به سُلَیم در میان عالمان شیعه، اختلاف است.[۱۱]

[۱] . کتاب سلیم بن قیس: ج۲ ص۸۰۵ . وی در جنگ صفین ۴۰ سال داشته است.

[۲] . رجال البرقی: ص۴، ۷، ۸ و ۹؛ رجال الطوسی: ص۶۶ ش۵۹۰ و ص۹۴ ش۹۳۴، ص۱۰۱ ش۹۸۴ و ص۱۱۴ ش۱۱۳۶ و ص۱۳۶ ش۱۴۲۸.

[۳] . الاختصاص: ص۳، رجال البرقی: ص۴.

[۴] . کتاب سلیم بن قیس: ج۱ ص۵۰ و ج۲ ص۷۹۶.

[۵] . کتاب سلیم بن قیس: ج۱ ص۵۵ و ۵۶

[۶] . رجال النجاشی: ج۱ ص۶۸ ش۳.

[۷] . خلاصة الأقوال: ص۸۳ ش۱۹۳، معجم رجال الحدیث: ج۸ ص۲۲۰ ش۵۳۹۱.

[۸] . کتاب سلیم بن قیس: ج۱ ص۵۰ و ج۲ ص۷۹۶.

[۹] . رجال النجاشی: ج۱ ص۶۸ ش۳، الفهرست، طوسی: ص۱۴۳ ش۳۴۶.

[۱۰] . الفهرست، ابن ندیم: ص۳۶۶.

[۱۱] . رجال ابن الغضائری، ص۶۳ ش۱، کتاب سلیم بن قیس: ج۱ ص۱۰۳- ۱۱۳، معجم رجال الحدیث: ج۸ ص۲۲۰ ش۵۳۹۱، مجلّه علوم حدیث: ش۳۵ و ۳۶ ص۱۶۳ – ۱۷۹.