اَبان بن عثمان(م 200 ق)

کوفی الاصل بود و میان کوفه و بصره تردد داشت.[۱] از اصحاب امام صادق[۲] و امام کاظم(ع) به شمار می آید.[۳] وفات وی را سال ۲۰۰ ق یاد کرده اند.[۴] در مذهب او اختلاف است.

مکانت حدیثی

فقیه، محدّث، ادیب، شاعر و مورّخ[۵] است. از حدود ۱۲۰ نفر، چون اَبان بن تَغلِب، زُرارة بن اَعین، عبد الرحمان بن اَبی عبد اللّٰه، عبد اللّٰه بن ابی یعفور، حدیث شنیده است و بیش از چهل راوی، چون ابن ابی عُمَیر، ابن ابی نصر بَزَنطی، جعفر بن بشیر، حسن بن علی بن فضّال، از وی حدیث گزارش کرده اند.[۶] برخی، مذهب او را ناووسی می دانند.[۷] در برخی نسخه های رجال الکشّی، به جای ناووسی، قادسی ثبت شده است.[۸] کشّی، او را در شمارِ شش فقیه برتر از اصحاب امام صادق(ع) نام برده که طبقه دوم از اصحاب اجماع را تشکیل می دهند.[۹] توثیق صریحی به وسیله دانشیان رجال در شرح حال ابان نقل نشده، ولی کلام کشّی که او را از اصحاب اجماع شمرده، مستند توثیق رجالیان پس از وی قرار گرفته است.[۱۰]

احادیث و آثار

از وی بیش از هفت صد روایت با عنوان «اَبان بن عثمان»، در اسانید روایات کتب اربعه در موضوعات مختلف اعتقادی، فقهی و اخلاقی، گزارش شده است.[۱۱] وی ازجمله مصنّفان شیعی است که دارای کتابی بزرگ در تاریخ اسلام است که مشتمل بر ولادت، مغازی، وفات پیامبر(ص)، حوادث سقیفه و دیگر رویدادهای تاریخی بوده است.[۱۲]

[۱] . همان: ج۱ ص۸۰ ش۷، الفهرست، طوسی: ص۵۹ ش۶۲.

[۲] . رجال الطوسی: ص۱۶۴ ش۱۸۸۶.

[۳] . رجال النجاشی، ج۱ ص۸۰ ش۷، الفهرست، طوسی: ص۵۹ ش۶۲.

[۴] . لسان المیزان: ج۱ ص۲۴ ش۲۰.

[۵] . همان: ج۱ ص۲۴ ش۲۰، الفهرست، طوسی: ص۵۹ ش۶۲.

[۶] . معجم رجال الحدیث: ج۱ ص۱۶۰ ش۳۷.

[۷] . رجال الکشّی: ج۲ ص۶۴۰ ش۶۶۰.

[۸] . تنقیح المقال: ج۱ ص۶ ش۲۸.

[۹] . رجال الکشّی: ج۲ ص۶۷۳ ش۷۰۵.

[۱۰] . معجم رجال الحدیث: ج۱ ص۱۶۱ ش۳۷.

[۱۱] . همان: ج۱ ص۱۶۲ ش۳۷.

[۱۲] . رجال النجاشی: ج۱ ص۸۰ ش۷، الفهرست، طوسی: ص۵۹ ش۶۲.