محمّد بن خالد برقی(م حدود 220 ق)

از راویان امامی قرن دوم و اوایل قرن سوم؛ از اصحاب امام کاظم، امام رضا و امام جواد(ع) به شمار می آید.[۱] وفات او حدود سال ۲۲۰ ق است.[۲]

مکانت حدیثی

وی از هفتاد استاد، نقل روایت کرده است و بیش از سی محدّث، از وی روایت کرده اند.[۳] برخی از استادان وی عبارت اند از: زکریا بن آدم، ابن ابی عُمَیر، یونس بن عبد الرحمان، فضّالة بن ایوب و سعد بن سعد اشعری. ابراهیم بن هاشم، احمد بن محمّد بن عیسی، احمد بن محمّد بن خالد برقی و سعد بن عبد اللّٰه نیز از شاگردان او به شمار می آیند. رجالیان، او را توثیق کرده اند؛[۴] امّا ابن غضائری، معتقد است وی از ضعفا بسیار نقل روایت دارد و بر روایت های مرسل اعتماد می کند.[۵] نجاشی نیز او را ضعیف الحدیث دانسته که ناشی از روش برقی در اخذ و نقل حدیث از راویان ضعیف است. با این همه نجاشی او را در ادبیات و تاریخ و دیگر علوم عرب می ستاید.[۶]

احادیث و آثار

محمد بن خالد، تنها از امام جواد(ع) نقل مستقیم دارد[۷] و از دیگر معصومان(ع) به صورت مستقیم روایتی گزارش نکرده است. از محمّد بن خالد، روایات بسیاری در کتب اربعه و غیر آن در موضوعات مختلف فقهی، اعتقادی، اخلاقی و تفسیری گزارش شده است. نام وی در کتب اربعه، در هزار و ۴۱ سند واقع شده است. برقی، تألیفات فراوانی داشته است.

نجاشی، کتب متعدّدی در موضوعات تاریخی، کلامی، ادبی و قرآنی برای برقی برمی شمارد که از آن جمله اند: کتاب النوادر؛ کتاب التنزیل و التعبیر؛ کتاب التفسیر؛ کتاب یوم و لیلة و کتاب العلل.

شیخ طوسی، تنها کتاب النوادر وی را نام برده است.[۸]

[۱] . رجال الطوسی: ص۳۴۳ ش۵۱۲۱ و ص۳۶۳ ش۵۳۹۱ و ص۳۷۷ ش۵۵۸۵، رجال البرقی: ص۵۴.

[۲] . در کتب رجال، در میان اصحاب امام هادی(ع)، نامی از وی برده نشده است.

[۳] . معجم رجال الحدیث: ج۱۶ ص۵۳ ش۱۰۶۷۶.

[۴] . رجال الطوسی: ص۳۶۳ ش۵۳۹۱، خلاصة الأقوال: ص۱۳۹ ش۱۴، تنقیح المقال: ج۳ ص۱۱۳.

[۵] . رجال ابن الغضائری: ص۹۳ ش۱۳۲.

[۶] . رجال النجاشی : ج۲ ص۲۲۱ ش۸۹۹.

[۷] . الکافی: ج۳ ص۵۵۹ ح ۱، تهذیب الأحکام: ج۴ ص۹۵ ح ۲۷۱.

[۸] . رجال النجاشی: ج۲ ص۲۲۱ ش۸۹۹، الفهرست، طوسی: ص۲۲۶ ش۶۳۹.