ذکوان بن عبد اللّٰه(م 101 ق)

ملقّب به ابو صالح سمان است.[۱] ولادت او را در خلافت عمر و وفاتش را به سال ۱۰۱ ق در مدینه ذکر کرده اند. وی در دفاع از خانه عثمان حضور داشت و عثمانی محسوب می شود.[۲]

مکانت حدیثی

ذکوان از طبقه سوم راویان حدیث به شمار می رود[۳] و افزون بر ابو سعید خُدری (با سی روایت)[۴] و عایشه (با ده روایت)[۵] جابر بن عبد اللّٰه، ابن عبّاس، عبد اللّٰه بن عمر، معاویه و سعد بن ابی وقّاص، از مشایخ وی به شمار می آیند.[۶] در میان شاگردان وی اعمش، جایگاه نخست را دارد تا جایی که گفته شده هزار حدیث از وی شنیده است. زهری، زید بن اسلم و عبد اللّٰه بن دینار، معروف ترین شاگردان دیگر اویند.[۷] رجالیان اهل سنّت، بر وثاقت وی تأکید کرده اند.[۸]

احادیث و آثار

او مدّتی ملازم ابو هُرَیره بود و اصلی ترین استاد وی، ابو هُرَیره به شمار می رود که بالغ بر ۳۱۶ روایت[۹] از او نقل کرده است. ابن معین، وی را در کنار سعید بن مسیب، ابن سیرین و برخی دیگر، ضابط ترین راویان از ابو هُرَیره معرّفی می کند.[۱۰]

غیر از ابو هُرَیره و اعمش که روایات ذکوان از آنان در ابواب مختلفی از صحاح، پراکنده گزارش شده است، روایات دیگر وی نیز در ابوابی همچون ایمان، اشربه، جنائز، حج، بیوع و حقّ المملوک، قابل مشاهده اند.[۱۱] یک روایت از او به واسطه پسرش[۱۲] در منابع شیعه نقل شده است.[۱۳]

[۱] . الطبقات الکبری: ج۶ ص۲۲۶.

[۲] . سیر أعلام النبلاء: ج۵ ص۳۶ ش۱۰.

[۳] . تقریب التهذیب: ج۱ ص۲۸۷ ش۱۸۴۶.

[۴] . المسند الجامع: ج۲۲ ص۱۰۹.

[۵] . همان: ص۴۴۴.

[۶] . سیر أعلام النبلاء: ج۵ ص۳۶ ش۱۰.

[۷] . تهذیب الکمال: ج۸ ص۵۱۴ و ۵۱۵ ش۱۸۱۴.

[۸] . همان: ج۸ ص۵۱۶ ش۱۸۱۴، تهذیب التهذیب: ج۳ ص۱۸۹ ش۴۱۷.

[۹] . المسند الجامع: ج۲۲ ص۳۵۰ ـ ۳۵۲.

[۱۰] . تهذیب التهذیب: ج۲ ص۱۳۵ ش۲۱۷۰.

[۱۱] . رجال صحیح مسلم، ابن منجویه: ج۱ ص۱۹۹ ش۴۲۰.

[۱۲] . مستدرکات علم رجال الحدیث: ج۴ ص۱۸۴ ش۶۷۵۱.