کساني که هِرّ را از برّ تشخيص نمي‌دهند، و شناختي نسبت به احکام دين ندارند، با اين که اکثرشان اعتراف دارند تقليد ميت جايز نيست، از روي حدس و تخمين، پيروي از نظرات گذشتگان مي‌کنند. چنين افرادي، ريب و شک و کجي، در کارشان و ضيق در دل‌هايشان است. نه نمازي و نه زکات و صوم و حجّي، از آنان قبول مي‌شود؛ زيرا عاملِ بابصيرت نيستند. ^۱
و يا از او نقل شده که:
نجاتي براي اهل اجتهاد نيست؛ هرچند از بزرگان طايفه ما بوده باشند. ^۲
از اين رو، شيخ يوسف بحراني او را محدّث و اخباريِ سرسختي شمرده است که در کتاب‌هايي چون سفينة النجاة، از مجتهدان سرزنش و بدگويي کرده، نسبت فسق و کفر به برخي از آنان داده، و در اين کار زياده روي کرده است. ^۳با اين حال، در مقام عمل و هنگام بحث علمي، چنين افراطي در آرا و انديشه‌هاي فيض کاشاني ديده نمي‌شود. مي‌‌توان گفت که اين تندي، بيشتر در قلم او بوده است. اگر موارد انتقاد و مخاطب گلايه‌هاي فيض را در کنار سيره علميِ او بگذاريم، مي‌‌توانيم بگوييم که حساسيت او، بيش از هر چيز، در فقه بوده و گر نه، در ديگر مباحث؛ به‌ويژه در تفسير آيات قرآن، استنتاج عقلي را به کار مي‌‌گيرد و جايگاه قرآن را همانند اخباريان، دور از دسترس نمي‌شمارد. بنا بر اين، مي‌توان همان گونه که بعضي از معاصران گفته‌اند، وي را در سلوک علمي، از اخباريان متعادل دانست. ^۴
از مباحث مطرح در باره فيض، اتهام گرايش او به تصوّف است. گرچه بتوان قدري تمايل به تصوّف را به او نسبت داد، قطعاً صوفي شمردن او پذيرفته نيست. به گفته شيخ عباس قمي:
دو امر باعث اين نسبت به او شده است: يکي دوستي‌اش با طايفه صوفيه، و ديگري اظهار برائت او از بزرگان مجتهدان و اعتنا نکردنش به مخالفت اجماع

فيض کاشاني در جواني، با شوق شديدي که به شناخت احکام دين داشت، به شيراز رفت و در آن جا علوم شرعي و علم حديث را از سيّد ماجد بحراني (م 1028 ق) و علوم عقلي را از ملا صدراي شيرازي آموخت و به دامادي او نيز مفتخر گشت. ^۱شيخ بهايي نيز از استادان نامور فيض بوده است.
علّامه طباطبايي صاحب تفسير الميزان، وي را مردي جامع علوم و ‌کم‌نظير دانسته، که در علوم به طور مستقل وارد شده و آن‌ها را با هم خلط و مزج نکرده است. ^۲برخي معتقدند که آراي فيض در کلام موافق با عقايد فلاسفه و استادش ملا صدرا است. ^۳با اين حال، بر اخباري بودن خود، خداوند را سپاس مي‌گزارد؛ ^۴چنان که استرآبادي را بر حق مي‌‌داند و با اين حال، از تندروي او انتقاد مي‌‌کند. او در کتاب الحق المبين مي‌گويد:
آن راه و روشي که من به آن هدايت يافتم، ...اين بود: عمل کردن به اخبار و طرح و دور گردانيدنِ راه و روش اجتهاد و رها کردن اصول فقهيه اختراع شده، واجب است. به جانم قسم که او (محمّد امين استرآبادي) در اين مسلک و روش، به حق رسيده و فاتح و راهنماي ما در اين باب است. اما او غلوّ و افراط در اخبار کرده و گفته: قطع داريم تمام روايات کتب اربعه از اهل بيت صادر شده است. و ديگر اين که نسبت به فقها بدگويي کرده و نسبت فساد و افساد در دين به آنان داده، و اضافه کرده چنانچه در اجتهاد خود خطا کنند، مجازات مي‌شوند. ^۵
و عجيب اين که در انتقاد از ميرزا محمّد امين استرآبادي، بدگويي از فقها را ناروا شمرده، ولي خود نيز پس از آن، دچارش شده است؛ چنان که در مقدّمه مفاتيح الشرائع مي‌گويد: