بشناسد. ^۱ آن حضرت در روايت ديگري، به اين مطلب تصريح مي‌کند که همه علم قرآن، تنها نزد اهل بيت است. ^۲ و به تعبير امام باقر عليه السلام، غير از اوصياي پيامبر و ائمّه معصومين، هيچ کس نمي‌تواند ادّعا کند که تمام علوم قرآن از ظاهر و باطن، در نزد اوست. ^۳پس، از اين روايات استفاده مي‌شود که «مجموع قرآن» را هر کسي نمي‌فهمد و مخصوص اهل بيت است و اين، حرف صحيحي است، نه اين که ديگران از قرآن هيچ نمي‌فهمند. ^۴
2. اين نظر با معجزه بودنِ قرآن از نظر فصاحت و بلاغت، و با مبارزه‌طلبي قرآن که مي‌فرمايد: اگر شک داريد، سوره‌اي همانند آن بياوريد، ^۵ منافات دارد؛ زيرا اگر اين قرآن قابل فهم و درک براي تمام مردم نباشد، ديگر تحدّي با آن، معنا ندارد و کفّار ما را سرزنش مي‌کنند که اين چه اعجازي است که معنايي از آن فهميده نمي‌شود؟ ^۶
3. شارع مقدّس، خداوند ـ تبارک و تعالي ـ است و اصل حجّيت، از آنِ کلام خدااست. سخن پيامبر و ائمه عليهم السلام نيز از اين جهت حجّيت دارد که کاشف از کلام الهي است. بنا بر اين، اگر ما دليل بر حجّيت قول شارع داشته باشيم، معنا ندارد که در حجّيت قرآن و ظواهر آن توقّف کنيم، و چنانچه دليلي بر حجّيت شرع نداشته باشيم، بايد احاديث و آنچه از آن فهميده مي‌شود نيز حجّيت نداشته باشد. ^۷

اين دسته از اخباريان، براي نفي حجّيت قرآن بدون آن که تفسيري از ناحيه اهل بيت رسيده باشد، به ادلّه‌اي چند استدلال کرده‌اند:

دليل يکم: اختصاص فهم قرآن به ائمه

از برخي روايات که مرحوم شيخ حرّ عاملي، بابي را بدانها اختصاص داده، ^۱استفاده مي‌شود که مخاطب واقعي قرآن، اهل بيت عليهم السلام هستند و فهم و شناخت آن نيز مختص به آنان است. ^۲ براي نمونه، در روايتي آمده است که امام صادق عليه السلام به ابو حنيفه مي‌گويد:
ويلک! ماجعل الله ذلک إلاّ عند أهل الکتاب الذّين اُنزل عليهم.^۳
واي بر تو! معرفت و شناخت قرآن، تنها در نزد اهل کتاب است؛ همانها که قرآن بر آنان نازل شده است.
و در روايتي ديگر، امام باقر عليه السلام به قُتاده مي‌گويد:
...إنّما يَعرِف القرآنَ من خوطب به.^۴
قرآن را تنها کسي مي‌شناسد که مورد خطاب آن واقع شده است.

پاسخ دليل يکم

مجتهدان و اخبارياني که اين نظر را قبول ندارند، چند پاسخ به اين استدلال داده‌اند:
1. مراد اين اخبار، علم به تمام کتاب از ظاهر و باطن قرآن است و از همين روست که حضرت صادق عليه السلام به ابو حنيفه توصيه مي‌فرمايد که حقيقت قرآن را