علّامه حلّي، شهيد اوّل، شهيد ثاني، محقّق کرکي، ^۱صاحب معالم، وحيد بهبهاني، ناييني و سيّد خويي، ^۲و اخبارياني چون: شيخ حرّ عاملي، شيخ حسين کرکي، محمّد امين استرآبادي و فيض کاشاني. ^۳ البته اجمالاً بايد گفت که به باور متکلّمان، اين قطع، بايد از روي برهان و دليل به دست آيد، و اخباريان قائل‌اند که بايد از روايات و محکمات قرآن بوده باشد.
در مقابل مشهور، عدّه‌اي در اين که علم و يقين در اصول عقايد لازم باشد، ترديد کرده‌اند. ^۴ گروهي نيز قائل به تفصيل شده‌اند. ميرزاي قمي و شيخ انصاري، از خواجه نصير الدين طوسي و مقدّس اردبيلي و شيخ بهايي و صاحب مدارک و علّامه مجلسي و فيض کاشاني نقل مي‌کنند که در اعتقادات، ظن نيز کفايت مي‌کند. ^۵ خواجه نصير الدين طوسي مي‌گويد:
به مجرّد اين که شخص خدا و رسول الله را تصديق بکند و ايمان به معاد و امام معصوم و بهشت و جهنم داشته باشد، او مؤمن است و لازم نيست اينها از روي ادلّه‌اي باشد که متکلّمان مطرح کرده‌اند و رسول خدا صلي الله عليه و آله نيز عرب را بيشتر از اين، موظّف نکرده بود. ^۶
علّامه مجلسي در ذيل روايت «تفقّهوا في الدين» مي‌گويد:

استناد در اصول اعتقادي نيست. ^۱ اين، مسئله‌اي است که در سده‌هاي نخست، گلايه‌هاي تند سيّد مرتضي را از روش اصحاب حديث بر انگيخت:
آيا نمي‌بينيد که اين اصحاب حديث در اصول دين، يعني در توحيد، عدل، نبوّت و امامت، به اخبار آحاد احتجاج مي‌کنند، و حال آن‌ که هر عاقلي مي‌داند که اخبار آحاد، در اصول دين، حجّيت ندارد؟ و وقتي ما به اخبار آحاد در فروع عمل نکنيم، چگونه به آنها در اصول ـ که علم و قطع معتبر است ـ ، عمل کنيم؟! ^۲
در سده‌هاي اخير نيز همين گلايه‌ها دامنگير مکتب اخباري شد و بدين ترتيب، شيخ انصاري، همان گلايه سيّد مرتضي را از اخباريان زمان خود دارد. وي مي‌گويد:
عدّه‌اي، از مقلّده‌اند؛ زيرا وقتي از آنان در باره توحيد، عدل يا صفات ائمّه عليهم السلام و يا از صحّت نبوّت بپرسي، مي‌گويند: «فلان روايت وارد شده» و در آن مورد، برايت اخبار مي‌خوانند؛ در حالي که اين روش، صحيح نيست و تا شناخت به خداوند پيدا نشود، [هيچ روايتي] نمي‌تواند دليل باشد. ^۳
اين‌ اشکالات، مبتني بر اين پيش‌فرض است که در همه اصول عقايد ـ گذشته از اصل اثبات صانع ـ ، علم و يقين لازم است؛ ولي در آغاز اين فصل گفتيم که اين موضوع، محل اختلاف است؛ هرچند نظر مشهور همين است. نظر بسياري از اخباريان و مجتهدان و متکلّمان، آن است که در همه اصول عقايد، تنها علم و يقينْ معتبر است. از آن جمله‌اند مجتهداني مانند: سيّد مرتضي، شيخ طوسي، ^۴ محقّق حلّي،