2. عبد الأعلي مي‌گويد: به امام صادق عليه السلام گفتم: مردم به خاطر کلام، از من عيب و ايراد مي‌گيرند که با مخالفان مناظره مي‌کنم. امام عليه السلام فرمود:
افرادي مثل تو که مي‌نشينند و بعد پرواز مي‌کنند، عيبي ندارد؛ امّا افرادي که مثل تو نيستند و تخصّص ندارند، نبايد مناظره کنند. ^۱
3. نقل شده که امام صادق عليه السلام شخصي را از کلام، نهي مي‌کرد و ديگري را به اين كار، امر مي‌فرمود. يكي از اصحاب به ايشان گفت: فدايت شوم! فلاني را از کلام نهي مي‌كني و اين شخص را به آن امر مي‌نمايي؟
امام صادق عليه السلام فرمود:
اين شخص نسبت به براهين و ادلّه، واردتر است و با دشمن، بهتر مدارا مي‌کند. ^۲
4. در تفسير امام عسکري عليه السلام آمده كه شخصي در خدمت امام صادق عليه السلام گفت: پيامبر خدا صلي الله عليه و آله و ائمّه معصوم عليهم السلام از جدال و مخاصمه در دين نهي کرده‌اند. امام عليه السلام فرمود:
از جدال، مطلقاً نهي نشد؛ بلکه آن چيزي که نهي شده و حرام است، جدال «بغير الّتي هي أحسن» است. مگر نشنيديد كه خداوند مي‌فرمايد: (وَ لاَ تُجَادِلُواْ أَهْلَ الْکتَابِ إِلَّا بِالَّتِي هِي أَحْسَنُ؛^۳ و با اهل كتاب، جز با شيوه‌اي كه بهتر است، مجادله نكنيد) و(ادْعُ إِلَي سَبِيلِ رَبِّک بِالْحِکمَةِ وَالْـمَوْعِظَةِ الْـحَسَنَةِ وَ جَادِلـْهُم بِالَّتِي هِي أَحْسَنُ؛^۴ [اي پيامبر ما! مردم را] به حکمت [و برهان] و موعظه نيکو به راه پروردگارت دعوت کن و با بهترين شيوه، با اهل جدال، مناظره کن).
سپس از امام عليه السلام سؤال شد كه: جدال احسن و غير احسن کدام است؟
امام عليه السلام فرمود:
امّا جدال غير احسن، آن است که خصم، منکر حقّي شود و اشکالي بر شما وارد کند، و شما قدرت نداريد با دليل و برهان، به آن اشکال پاسخ دهيد؛ ولکن يا قولش را انکار مي‌کنيد، و يا حرف حقّي را انکار مي‌کنيد که شخص مخاصم، بر

4. وقتي هشام بن سالم از امام صادق عليه السلام در باره نام‌هاي خداوند و اشتقاق آنها سؤال کرد، امام عليه السلام پس از آن‌ که پاسخ داد، فرمود: «اي هشام! آيا خوب فهميدي که چگونه دشمنان ما را ـ که در دين خدا منحرف شدند ـ دفع كني و شبهات آنان را باطل نمايي؟». هشام گفت: آري.
امام صادق عليه السلام فرمود: «خداوند، تو را موفّق بدارد». ^۱
5 . در آن مرسله يونس بن يعقوب ـ که پيش از اين گذشت ـ ، امام صادق عليه السلام به يونس فرمود: «اي يونس! دوست داشتم كه علم کلام را به خوبي مي‌دانستي و با اين شخص شامي، مناظره مي‌کردي!». ^۲
امام صادق عليه السلام، در ادامه، حمران بن اعين، محمّد بن طيّار، هشام بن سالم و قيس بن ماصر را فرا خواند و آنان هر يک جداگانه در حضور امام، با شامي مناظره کردند. ^۳
در برخي مواقع نيز كه از ائمّه عليهم السلام در باره علم کلام سؤال مي‌کردند، آنان مطلقاً استفاده از اين علم را نهي نمي‌کردند؛ بلکه به بعضي اجازه مي‌دادند كه در اين جا چند نمونه را بيان مي‌کنيم:
1.حمزة بن محمّد طيار، به امام صادق عليه السلام گفت: به من خبر رسيده که شما از مناظره کردن با مخالفان ناخشنود هستيد؟ امام عليه السلام در پاسخ فرمود:
کسي که چون تو باشد، عيبي ندارد؛ کساني که وقتي پرواز مي‌کنند و اوج مي‌گيرند، به خوبي مي‌توانند بنشينند، و هنگامي که مي‌نشينند، به خوبي مي‌توانند پرواز کنند و اوج گيرند. پس کسي که چنين باشد، ما از مناظره او ناراضي نيستيم. ^۴