ولي مراد مجتهدان از علم، آن علمي است که مطابق واقع باشد و احتمال خلاف در آن نرود. ^۱
2. اخباريانْ عقيده دارند كه اين علم و قطعي که در احکام شرعيه، معتبر است بايد از طريق روايات معصومان عليهم السلام حاصل شود، و از طريق مقدّمات عقليه، به دست نمي‌آيدو چنانچه به دست آيد، حجّيت ندارد؛ ^۲ولي اصولي‌ها اين شرط را در علم به احکام شرعيه، معتبر نمي‌دانند، و حجّيت قطع و علم را ذاتي مي‌دانند که احتياج به جعل جاعل ندارد؛ بلکه قابل جعل از جهت نفي و اثبات نيست و از هر راهي به دست آيد (خواه از طريق آيات و روايات و خواه مقدمات عقليه و ...)، در احکام شرعيه، اعتبار دارد. ^۳
3. يکي از مهم‌ترين فرق‌هاي بين اخباريان و اصوليان، آن است که اخباريان قبول ندارند که عقل، از منابع تشريع بوده باشد تا بتوان با آن، حکم شرعي را ثابت کرد؛ ^۴ ولي اصوليان، عقل را يکي از منابع تشريع، منتها در طول کتاب و سنّت، نه در عرض آن مي‌دانند. ^۵

شيخ يوسف بحراني (م 1186 ق)، تلاش كرده تا اختلافات بين اخباريان و اصوليان را کم‌اهميت و طبيعي و بيشتر آنان را لفظي قلمداد کند. وي بر اين عقيده است كه بيشتر اين فروق، بلکه تمام آنها وقتي تحقيق و تأمّل شوند، فرقي به حساب نمي‌آيند و نزاع لفظي است. ^۱ خود مجتهدان و يا اخباريان در بعضي مسائل، با هم اختلاف نظر دارند؛ بلکه گاهي برخي از آنان دو نظر متفاوت دارند، و رئيس اخباريان، شيخ صدوق نظراتي دارد که مجتهدان و اخباريان با او موافقت نکرده‌اند. ^۲
ولي شيخ حرّ عاملي (م 1104 ق)، معتقد است که در موارد کمي، نزاع لفظي است و در بيشتر يا تمام مواقع، نزاع لفظي نيست. ^۳ حق هم با شيخ حرّ عاملي است و تفاوت، بيشتر فروق لفظي نيست. در اين جا عمده‌ترين وجوه فرق را ـ ‌که يا اتفاق طرفين است و يا بيشتر دو دسته قبول دارند – بيان مي‌کنيم:
1. اخباريان مي‌گويند كه در احکام شرعيه، علم و يقينْ لازم است و ظن، اعتباري ندارد، هرچند ظنّ خاص بوده باشد؛ ^۴ ولي مجتهدان، معتقدند كه در مواردي که بتوانيم تحصيل علم کنيم، آن را لازم مي‌دانيم و در مواردي که تحصيل علم براي ما ممکن نباشد، به ظنّ خاص ـ که دليل بر حجّيت آن داريم ـ ، عمل مي‌کنيم. ^۵
محدّث بحراني، در اين فرق، اشکال مي‌کند و نزاع را لفظي مي‌داند؛ زيرا منظور اخباريان از معلوميت و قطعيت حکم، به اعتبار معلوميت دليل است که از ائمّه عليهم السلام رسيده، هرچند حصول حکم، به طريق ظنّ غالب بوده باشد؛ ولي مراد اصوليان از ظن، ظن به خود حکم است، نه مناط حکم. ثانياً مراد اخباريان از علم، اعم است از علمي که مطابق واقع باشد و علم عادي و اطمينان که احتمال خلاف در آن مي‌رود؛