375
اخباريگري (تاريخ و عقايد)

از اين روايت استفاده مي‌شود که فتوا دادن در آن زمان، رايج و جايز بوده و علي بن اسباط، جواز آن را مفروغ عنه گرفته و از نبود فتوا دهنده شيعه سؤال مي‌کند.
دسته پنجم، رواياتي هستند که از آنها استفاده مي‌شود فتوايِ عالم و فقيه و عارف به احکام ـ که ناظر به حلال و حرام است ـ ، حجّيت دارد. ۱ امام صادق عليه السلام مي‌فرمايد:
انظروا الي رجل منکم يعلم شيئاً من قضايانا فاجعلوه بينکم....۲
به مردي از خودتان که برخي از قضاياي ما را مي‌داند، نظر افكنيد و او را بين خودتان حاکم قرار دهيد... .
بودن اين روايت در باب قضا، مانع از استدلال به اين روايت در باب فتوا نيست؛ زيرا منصب قضا، منصب فتوا هم است. ۳به آن شخص، به اعتبار اين كه بر احکام شرعيه فرعيه، استدلال مي‌کند، مجتهد مي‌گويند، و به اعتبار اين ‌که حکم و الزام مي‌کند، وي را قاضي مي‌نامند. ۴
در مقبوله عمر بن حنظله، امام صادق عليه السلام مي‌فرمايد:
ينظران الي من کان منکم ممّن قد روي حديثنا و نظر في حلالنا و حرامنا و عرف أحکامنا فليرضوا به حکماً فانّي قد جعلته عليکم حاکماً... .۵
به کسي مراجعه کنيد که از خود شما و راويِ حديث ما باشد و نظر در حلال و حرام داشته باشد و احکام ما را بشناسد. راضي شويد كه چنين شخصي، حاکم شما باشد، و من او را بر شما حاکم قرار دادم... .
عمر بن حنظله، هرچند توثيق ندارد، با اين حال، چون مشهور علما به آن عمل کرده‌اند و عمل مشهور، جبران كننده سند است، موجب جبران سند مي‌شود. ۶مراد از

1.التنقيح في شرح العروة الوثقي، ج ۱، ص ۱۷۹ ـ ۱۸۰.

2.الکافي، ج ۷، ص ۴۱۲، ح ۴؛ وسائل الشيعة، ج ۱۸، ص ۴ (صفات القاضي، باب ۱)، ح ۵.

3.مستمسک العروة الوثقي، ج ۱، ص ۴۴.

4.رسائل الشهيد الثاني، ج ۲، ص ۷۷۸.

5.الکافي، ج ۱، ص ۶۷، ح ۱۰؛ تهذيب الأحکام، ج ۶، ص ۳۰۱، ح ۸۴۵؛ وسائل الشيعة، ج ۱۸، ص ۹۹ (صفات القاضي، باب ۱۱)، ح ۱.

6.الاجتهاد و التقليد، ص ۲۶.


اخباريگري (تاريخ و عقايد)
374

در رجال، گروه‌هاي‍ي داريم به نام‌هاي: «زراريه»، «يعفوريه»، «يونسيه»، «مشاميه» و «نعمانيه» که معلوم مي‌شود علمايي چون: زراره، عبد الله بن ابي يعفور، يونس بن عبد الرحمان، هشام و مؤمن طاق، اهل فتوا بوده‌اند و پيرواني داشته‌اند. ۱ مرحوم کليني در کتاب ميراث و نکاح و طلاق الكافي، ۲فتاوايي را از يونس بن عبد الرحمان و فضل بن شاذان نقل کرده است. ۳
کشّي، از عبد الله بن مسکان نقل مي‌کند:
ما در نزد زراره، در باره بعضي از مسائل حلال و حرام بحث مي‌کرديم که زراره، رأي و نظر خود را بيان کرد. به او گفتم: اين رأي و نظر توست، يا روايت است؟ زراره گفت: «من آگاه‌ترم و چه بسا رأيي، بهتر از روايت است». ۴
وقتي از امام عسکري عليه السلام در باره کتاب‌هاي بني فضّال سؤال مي‌شود، ايشان م‍‍‍ي‌فرمايد: «روايات آنان را اخذ کنيد و آرائشان را رها کنيد». ۵اين روايت، دلالت مي‌کند كه آنان آرائي داشتند که خود روايت نبوده است. ۶
در روايتي علي بن اسباط مي‌گويد: به امام رضا عليه السلام گفتم: امري حادث و مسائلي پيش مي‌آيد که بايد حتماً نسبت به آن شناخت پيدا کنيم، و در آن شهري که هستم، از دوستان شما کسي نيست که از او استفتا کنم. امام رضا عليه السلام فرمود:
ائت فقيه البلد فاستفته من امرک، فاذا افتاک بشيء فخذ بخلافه فانّ الحقّ فيه.۷
از فقيه آن شهر استفتا کن و هر چه فتوا داد، بر خلاف آن عمل کن که حق، در خلاف آن است.

1.الاجتهاد و التقليد، ص ۷۵.

2.الملل و النحل، ج ۱، ص ۱۶۴ ـ ۱۶۸؛ الفوائد الحائرية، ص ۱۶۱، ۱۳۲، ۱۴۵، ۱۴۸، ۱۶۶ و ۲۴۲.

3.الکافي، ج ۵، ص ۵۷۰ و ج ۶، ص ۹۳ و ج ۷، ص ۹۰، ۹۵، ۱۱۵ و ۱۲۱.

4.کشف القناع، ص ۱۹۸.

5.اختيار معرفة الرجال، ص ۱۵۶، ش ۲۵۷.

6.کتاب الغيبة، شيخ طوسي، ص ۳۹۰، ح ۳۵۵؛ وسائل الشيعة، ج ۱۸، ص ۱۰۳ (صفات القاضي، باب ۱۱)، ح ۱۳.

7.تهذيب الأحکام، ج ۶، ص ۲۹۴، ح ۸۲۰؛ وسائل الشيعة، ج ۱۸، ص ۸۲ (صفات القاضي، باب ۹)، ح ۲۳.

  • نام منبع :
    اخباريگري (تاريخ و عقايد)
    سایر پدیدآورندگان :
    ارزیاب: طباطبایی، سید محمد کاظم ، اسلامی، سید حسن ، ویراستار علمی: بهرامی خشنودی، مرتضی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
    شمارگان :
    1000
    قیمت :
    9200 تومان
تعداد بازدید : 174166
صفحه از 555
پرینت  ارسال به