روايات و آثار

اُمّ حَمّاد بن عثمان، 734 بار در اسناد روايات آمده است. ^۱ حمّاد، کتابى نيز داشته که راوى نامور، حسن بن على بن فضّال، از وى روايت مى‌کند. ^۲

8. اَبان بن عثمان احمر بَجَلي (م حدود 200 ق)

اَبان بن عثمان احمر بَجَلي از موالي بَجيله و عالِم برجسته در ادبيات عرب و تاريخ بود که در بصره و کوفه زندگي ‌کرده است. وي فقيه، اديب، نسّابه و مورّخى آشنا به اخبار شعرا و ايام عرب و از اصحاب و شاگردان امام صادق و امام کاظم عليهما السلام بود و از آن دو امام همام، روايت نقل کرده است. ^۳ محمّد بن ابى عمير مي‌گويد:
ابان، از حافظ‌ترين راويان حديث بوده است، به طوري که براى حفظ هر کتابى، يک بار مطالعه آن برايش کافى بوده و پس از آن، کلّ کتاب را بدون يک حرف پس و پيش، تکرار مي‌کرده است. ^۴

مذهب و وثاقت

برخى همچون ابن فضّال، ابان را از ناووسيه دانسته‌اند. اين موضوع، اوّلين بار در اختيار معرفة الرجال ^۵ مطرح شده و به برخي کتاب‌هاي ديگر نيز راه يافته است؛ ^۶ ولي برخي از رجاليان متأخّر شيعه، اين سخن را نپذيرفته‌اند. استدلال اين عدّه، آن است که ابان، از امام کاظم عليه السلام روايت نقل کرده و نيز رواياتى نقل مى‌کند که امامان معصوم را دوازده تن معرّفى کرده است و اين، با ناووسى بودن او سازگارى ندارد. بنا بر اين، همان گونه که در پاره‌اى از نقل‌ها آمده و مقرون به صحّت هم هست، به جاى ناووسيه، «قادسيه» صحيح است و همين
تبديل، سبب چنين نسبت ناصوابى شده است. علّامه حلّى نيز در کتاب خود، سخناني گفته که با هم ناسازگارند؛ زيرا گاهى او را فَطَحى، گاهى واقفى و گاهى ناووسى قلمداد کرده است. در حالى که اين سخن، هيچ گونه دليل و برهانى ندارد و نجاشى و شيخ، به اين اتّهام اشاره نکرده‌اند. ^۷
در ميان رجاليان اهل سنّت، عقيلي، نام ابان را در الضعفاء الکبير ذکر کرده است. ^۸ برعکس ابن حبان که وي را در کتاب الثّقات آورده و با اين حال، معتقد است که او داراي خطا و اشتباه است. ^۹ ذهبي، اعتبار ابان را مورد ترديد قرار داده، ولي او را متروک نمي‌داند. ^۱۰

1.همان، ص۲۲۷.

2.الفهرست، طوسي، ص۱۱۵، ش۲۴۰.

3.رجال النجاشي، ص۱۳، ش ۸؛ الفهرست، طوسي، ص۵۹، ش۶۲. البته شيخ طوسى در کتاب رجال خود (ص۱۶۴، ش۱۸۸۶)، از وى فقط در اصحاب امام صادق عليه السلام نام برده است.

4.لسان الميزان، ج۱، ص۲۴، ش۲۰.

5.اختيار معرفة الرجال، ج۲، ص۶۴۰، ش۶۶۰.

6.خلاصة الأقوال، ص۷۴، ش۱۲۱؛ رجال ابن داوود، ص۳۰، ش۶؛ التحرير الطاووسي، ص۷۱، ش۴۲.

7.قاموس الرجال، ج۱، ص۸۴؛ معجم رجال الحديث، ج۱، ص ۱۶۴.

8.ضعفاء الکبير، ج۱، ص۳۷، ش۲۱.

9.الثقات، ج۸، ص۱۳۱.

10.ميزان الاعتدال، ج۱، ص۱۰، ش۱۳.

مکتب حديثي شيعه در کوفه (تا پايان قرن سوّم هجري)

154

روايات و آثار

ابو بصير را مي‌توان کثير‌الروايه‌ترين راوي حديث شيعه در قرن دوم هجري خواند. صاحب معجم رجال الحديث معتقد است که در سلسله اسناد روايات، بيش از 2275 مورد، با عنوان ابو بصير آمده است. ^۱
همچنين، نجاشي براي وي کتاب يوم و ليلة ^۲ و شيخ، کتاب مناسک الحج را برشمرده است. ^۳

7. حَمّاد بن عثمان الناب (م 190 ق)

از موالي کوفه و از راويان پُرکار و مورد وثوقى است که بزرگان علم رجال، به فقيه بودن و درستي حديث او اقرار دارند و جلالت قدر و قداست نفسش را ستوده‌اند. ^۴ صاحب التحرير الطاووسى درباره حمّاد و برادرش حسين، اين ويژگي‌ها را بيان مي‌کند: «فاضلان، خيران، ثقتان». ^۵

استادان و راويان

حمّاد بن عثمان از امام صادق، امام کاظم و امام رضا عليهم السلام روايت کرده و بيش از پنجاه راوى، از جمله: محمّد بن وليد خزّاز، حسن بن على فضّال و عبد الرّحمان اصم، از او روايت مي‌کنند. گفتنى است که در اين باره که حمّاد بن عثمان ناب بن زياد رواسى (م190ق) با حمّاد بن عثمان بن عمرو بن خالد فَزارى عَرْزَمى، اتّحاد دارد يا تغاير، ميان رجاليان شيعه اختلاف است. ^۶

1.معجم رجال الحديث، ج۲۱، ص۴۴.

2.رجال النجاشي، ص۳۲۴، ش ۸۸۲ .

3.الفهرست، طوسي، ص۲۶۲، ش۷۹۸.

4.رجال النجاشي، ص۱۴۳، ش۳۷۱؛ اختيار معرفة الرجال، ج۲، ص۶۷۳، ش۷۰۵؛ الفهرست، طوسي، ص۱۱۵، ش۲۴۰.

5.التحرير الطاووسي، ص ۱۵۵.

6.ر.ک: معجم رجال الحديث، ج۷، ص۲۲۵ـ ۲۲۷.

نام منبع :

مکتب حديثي شيعه در کوفه (تا پايان قرن سوّم هجري)

پدیدآورنده :

سعید شفیعی (پديدآورنده)

تعداد جلد :

1

ناشر :

سازمان چاپ و نشر دارالحدیث

محل نشر :

قم

تاریخ انتشار :

1389

نوبت چاپ :

اول

شمارگان :

500

قیمت :

40000 ریال

تاریخ

نتیجه جستجو برای « »