189
مکتب حديثي شيعه در کوفه (تا پايان قرن سوّم هجري)

حدود غلو و عقايد غُلات

در ميان علما درباره ضابطه تشخيص غلوّ و تفويض، اختلافات زيادي ديده مي‌شود. بسياري از رجاليان متأخّر، طعن و جرح قدما را نسبت به برخي راويان، ناشي از اختلاف ديدگاه نسبت به مباحث اعتقادي مي‌دانند و اين اتّهام‌ها را ملاک عمل نمي‌دانند. ۱ امّا در اين حد، اختلافي نيست که افراد يا فرقه‌هايي که به ربوبيت امامان شيعه يا حلول روح خدايي در آنان اعتقاد دارند، به طوري که به انکار ضروري دين بينجامد، ۲ از «غُلات» به شمار مي‌آيند. شيخ مفيد رحمه الله اصول امامت را در سه اصل کلّي خلاصه مي‌کند: وجوب امامت، عصمت امام و نص بر امامت. ۳

1.ر.ک: الفوائد الرجالية، ص۳۸ ـ ۳۹؛ رجال الخاقاني، ص۱۴۶ـ ۱۴۸.

2.تحرير الوسيلة، ج۱، ص۱۱۸؛ کليات في علم الرجال، ص۴۱۹.

3.الفصول المختارة، ص۲۹۶.


مکتب حديثي شيعه در کوفه (تا پايان قرن سوّم هجري)
188

هـ ـ شاخه غاليان

شاخه بعدي در ميان شيعيان آن دوران، ۱ مذهب معتقدان به غلو، به مفهوم عام آن است که خود، فِرقه‌هاي گوناگون داشت؛ امّا به هر حال، غلوّ در مقامات ائمّه عليهم السلام به هر شکل آن، نکوهيده و مورد لعن آن بزرگواران بود. کوفه، مهم‌ترين شهري بود که غُلات در آن فعّاليت مي‌‌کردند. بحث از غلوّ و غاليان، از مباحث مهم و پرجنجالي است که همواره ميان مسلمانان و بخصوص شيعيان، مطرح بوده است. جريان غلوّ و عقايد افراطي غُلات، براي تشيع خطرناک بود؛ زيرا علاوه بر آشفتگي در عقايد آنان و ايجاد اختلاف و تفرقه ميان شيعيان، شيعه را در نظر ديگران، افرادي بي‌قيد و بند در برابر فروع دين نشان مي‌داد و دستاويزي براي حاکمان و متعصّبان اهل سنّت قرار مي‌گرفت، و آنان به بهانه تفکّر انحرافي غُلات، به سرکوبي و تحقير و شماتت همه شيعيان مي‌پرداختند.
غلو در ميان اديان گذشته و نيز در همه فرقه‌هاي اسلامي، ريشه دارد؛ ولي اين لفظ اغلب براي شيعياني به کار رفته است که در حقّ علي عليه السلام و اهل بيت ايشان غلو کرده‌اند. شيخ مفيد مي‌نويسد:
غُلات فقط به اسلام تظاهر مي‌کنند. آنان امير مؤمنان و ائمّه عليهم السلام را به الوهيت و نبوّت نسبت دادند و در برتري در دين و دنيا از حدْ تجاوز کردند و از راه ميانه خارج شدند. آنها گمراه و کافرند و امير مؤمنان عليه السلام آنها را با قتل يا سوزاندن از بين برد و ائمّه عليهم السلام حکم آنان را کفر و خروج از اسلام رقم زدند. ۲
ابن خلدون نيز غُلات را از طوايف شيعه مي‌داند که از حدّ عقل و ايمانْ تجاوز کردند و ائمّه را ـ که بشر هستند ـ ، به صفات خدايي وصف نمودند يا معتقد بودند که خدا در ذات بشر وارد شده و اين قول، به حلول است که از اعتقادهاي نصارى در مورد عيسى عليه السلام بوده است. ۳

1.البته غاليان از نظر شيعه، جزو شيعيان نيستند؛ امّا از آن جا که در سير تاريخي در درون جامعه شيعه رشد کرده و بر افکار آنان تأثير گذارده‌اند، اين شاخه را نيز در اين جا بررسي مي‌کنيم.

2.تصحيح اعتقادات الإمامية، ص۱۳۱.

3.تاريخ ابن خلدون، ج۱، ص۱۹۸.

  • نام منبع :
    مکتب حديثي شيعه در کوفه (تا پايان قرن سوّم هجري)
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1389
    نوبت چاپ :
    اول
    شمارگان :
    500
    قیمت :
    40000 ریال
تعداد بازدید : 126974
صفحه از 352
پرینت  ارسال به