2. مکّه
بهترين موقعيت براي ديدار راويان کوفي با ائمّه عليهم السلام، مراسم حج بوده است. همه ساله در موسم حج، بسياري از شيعيان، با ائمّه عليهم السلام ملاقات مي‌کردند و مسائل خود را مطرح مي‌نمودند. چنان که امام رضا عليه السلام، نقل اخبار ائمّه عليهم السلام به ديگر شهرها را از فوايد حج دانسته‌اند. ۱ هشام بن حکم مي‌گويد:
در مِني از امام صادق عليه السلام پانصد سؤال پرسيدم و گفتم آنان چنين مي‌گويند و امام در مورد هر مسئله مي‌فرمود: تو هم اين‌گونه پاسخ بده.۲
عبد الله بن احمد نَهيک نَخَعي، از راويان خاندان نَهيک در کوفه بود که به مکّه رفت. نجاشي از حميد بن زياد آورده است که وي کتاب‌هايي از عبد الله شنيده است؛ ولي در اين‌که اين کتاب‌ها از خود وي بود يا ديگري، ترديد داشت. ۳
برخي نيز ساکن مکّه بوده و با راويان کوفي ارتباط داشته‌اند. از جمله اين افراد، احمد بن علي علوي بود که روايت‌هاي بسياري از کوفيان شنيده و کتاب‌هاي بسياري از شنيده‌هاي خود، گرد آورده بود. ۴
ب ـ شهرهاي عراق
1. بصره
چنان که اشاره شد، کوفه و بصره، همواره در علوم اسلامي رقابت داشتند، با اين تفاوت
که بصره، برخلاف کوفه، شهري با گرايش‌هاي عثماني بود. از اين رو، شيعيان کوفه در حديث، به اندازه ديگر دانش‌ها با اين شهر ارتباط نداشتند. از جمله راوياني که اصالتاً کوفي و ساکن بصره بود، حمّاد بن عيسي جُهَني است که از امامان صادق، کاظم و رضا عليهم السلام روايت کرده و در زمان امام محمّد تقي عليه السلام، در سال 209 ق، در جُحفه (روستايي ميان مکّه و مدينه و يکي از ميقات‌هاي احرام مردم مصر و شام) در آبراهي غرق شد. ۵ همچنين، علي بن اسماعيل بن شعيب بن ميثم، از متکلّمان کوفي شيعه بود که در بصره سکونت کرد و با ابو الهذيل علّاف و نظام بصري، مناظره‌هايي داشت. ۶
ابان بن عثمان احمر بَجَلي، از راويان بزرگ و مورّخان شيعه است که افرادي همچون ابو عبيده مُعمّر بن مُثنّي و محمّد بن عثمان از وي بسيار نقل کرده‌اند. وي اصلش کوفي است و گاه در اين شهر و گاه در بصره سکونت داشت. ۷
از سوي ديگر، غياث بن ابراهيم اسدي بصري در کوفه سکونت کرد و در اين شهر، در کنار راويان شيعه کوفه، به نقل روايت از امام صادق و امام کاظم عليهما السلام پرداخت. ۸
