چهار. کتاب حذيفة بن منصور
تصريح کننده: شيخ طوسي (م 460 ق)
اين کتاب در سده چهارم هجري، شهرت داشت و شيخ طوسي از آن ياد کرده است. شيخ، در نقد يک روايت، چند دليل مي‌آورد: يکي اين که متن حديث در هيچ يک از اصول مصنّفه يافت نمي‌شود، مثلاً در کتاب حذيفة بن منصور ـ که کتابي معروف است ـ ، موجود نيست. ۱
3. کتاب‌هاي برجاي مانده تا سده ششم
يک. کتاب ابان بن عثمان (ت 170 ق)
تصريح کننده: امين الاسلام طبرسي (م 548 ق)
ابان بن عثمان، کتابي بزرگ داشته که در آن، آغاز نبوّت، مغازي، مبعث، وفات پيامبر صلي الله عليه و آله، سقيفه و ردّه (جنگ‌هاي ارتداد) گرد آمده بود. ۲ اين کتاب در اختيار طبرسي بوده و در إعلام الوري از آن نقل کرده است. ۳
اخيراً پراکنده‌هاى کتاب‌هاى: المبعث، المغازى، الوفاة، السقيفة والردّة، به کوشش آقاى رسول جعفريان، از نصوص مختلف، استخراج و توسّط دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم
منتشر شده است. اين کتاب با روايت ابان، از ابو بصير، از امام باقر عليه السلام درباره وضعيت مکّه، آغاز و با نقل خطبه شقشقيه به نقل از ابان بن عثمان، از ابان بن تغلب، از عکرمه، از ابن عبّاس پايان مي‌پذيرد. اين روايات، به نقل از افراد مختلفي، از جمله امام باقر عليه السلام، امام صادق عليه السلام، زُراره و ... نقل شده است. در اين روايات، اخبار مرفوع و مرسل نيز به چشم مي‌خورد و گاه راوي داستان، خودِ ابان است ۴ که بيشتر اين موارد، به دليل تقطيع روايات بوده و سند به روايت پيشين بر مي‌گردد.
1.تهذيب الأحکام، ج ۴، ص ۱۶۹؛ الاستبصار، ج ۲، ص ۶۶.
2.رجال النجاشي، ش۸؛ الفهرست، طوسي، ش۶۲ .
3.اعلام الوري، ج۱، ص۱۷۹، ۲۱۳، ۲۴۶ و ۲۵۱.
4.مانند: «قال ابان: ولما غزا رسول ا? حمراء الاسد» (ص ۷۷).
