271
مکتب حديثي شيعه در کوفه (تا پايان قرن سوّم هجري)

پانزده. کتاب عبد الله بن بکير بن اعين بن سنسن شيباني (زنده در اواسط قرن دوم) ۱

اين کتاب، در دسترس ابن ادريس بوده و چند روايت با موضوعات مختلف همچون: ريا در نماز، ضمان، احتجاج اهل سنّت به ماجراي غار، جواب دادن به سلام غيرمسلمانان، ذمّ شعر و... از آن نقل کرده است. ۲ ابن طاووس نيز کتاب را در اختيار داشت و در کشف المحجّة از آن نقل کرده است. مورد نقل شده، مربوط به دارايى امام سجّاد عليه السلام است. ۳

شانزده. کتاب حريز بن عبد الله سجستاني ۴ (زنده در اواسط قرن دوم)

اين کتاب، از منابع معتبر و شناخته‌شده شيعه در سده‌هاي متقدّم بوده است. ۵ ابوغالب زراري، اين کتاب را به خطّ حميد بن زياد و با واسطه حمّاد بن عيسى، از حريز دريافت کرده بود. ۶ ابن ادريس در مستطرفات السرائر، از اين کتاب بهره برده و حريز را از بزرگان شيوخ دانسته است. ۷ ابن طاووس نيز در فلاح السائل، ‌از اين کتاب ياد کرده و روايتي درباره تجويز سه روز سوگوارى بعد از فوت، از آن نقل کرده است. ۸

هفده. اصل عمّار بن موسى ساباطى (زنده در نيمه قرن دوم)

اين اصل، در غياث سلطان الورى نقل شده است. تنها ابن طاووس، اصل را به او نسبت مى‌دهد، بنا بر اين، احتمالاً با کتابي که شيخ طوسى به او نسبت داده، يکى باشد. ۹ گفته
مي‌شود که علّامه حلّي نيز اين کتاب را در دست داشته و از آن نقل کرده است. ۱۰

1.رجال النجاشي، ص۲۲۲، ش۵۸۱.

2.مستطرفات السرائر، ص ۶۳۲ـ ۶۳۴.

3.کتاب‌خانه ابن طاووس، ص ۳۵۰.

4.اين راوي، اصالتاً از مردم کوفه است (رجال النجاشي، ص۱۴۴، ش۳۷۵).

5.کتاب من لا يحضره الفقيه، ج۱، ص۳.

6.رسالة في آل أعين، ص۴۶.

7.مستطرفات السرائر، ص ۵۸۵.

8.کتاب‌خانه ابن طاووس، ص ۳۵۷.

9.همان، ص۲۰۳.

10.الحدائق الناضرة، ج۵، ص۶؛ ميراث مکتوب شيعه، ص۲۵۱ (به نقل از مختلف الشيعة، ج۸، ص۳۱۰). با همه تلاشي که انجام شد، اين نقل يافت نشد.


مکتب حديثي شيعه در کوفه (تا پايان قرن سوّم هجري)
270

دوازده. کتاب «الشيعة من اصحاب الحديث» ابن عقده

اِتان کُلبرگ، احتمال داده که کتاب مشايخ الشيعة يا کتاب تسمية المشايخ ـ که ابن طاووس در جمال الاُسبوع و فتح الأبواب از آن نقل کرده است ـ ، همين کتاب باشد. مورد نقل شده در جمال الاُسبوع، مشتمل بر دعايى است براى پيامبر عليه السلام که عبد الله بن جعفر الصادق عليه السلام به محمّد بن اشعث، تعليم داده است. مورد نقل شده در فتح الأبواب، از بابى درباره‌ ادريس ـ که متعلق به جزء ششم بوده ـ اخذ شده است. ۱

سيزده. «فضائل على عليه السلام» ابن سمّاک عثمان بن احمد دقاق (م 344 ق)

ابن طاووس در طرائف و اليقين، ‌از اين کتاب نقل کرده است. عنوان تأليف در اليقين، «فضائل امير المؤمنين» آمده است. اطّلاعى درباره اين که کتاب، باقى مانده يا نه، در دست نيست. ابن طاووس، از نسخه مورخّه ذى حجّه 340 ق، استفاده کرده که داراى مطالبى (و شايد حواشى) با خطّ مؤلّف بوده است. در طرائف، اشاره‌اى (توسط برهان ابن شهر آشوب) به کتابي از عثمان بن احمد شده است که احتمالاً فضائل على باشد. ۲

چهارده. اصل عبيد الله بن على بن ابى شعبه حلبي ۳ (م قبل از 148 ق)

تصريح کننده: سيد بن طاووس (م 664 ق) ۴
اين کتاب، از منابع معتبر و شناخته‌شده شيعه در سده‌هاي متقدّم بوده است. ۵ از اين اثر، به عنوان کتاب (در الإقبال) و کتابِ اصل (در المضايقة) يا اصل (در بحار الأنوار، ج 88،
ص 299، مستدرک الوسائل، ج 3، ص 148 و هر دو از المضايقة) ياد شده است. ۶

1.همان، ص ۴۱۷.

2.همان، ص ۲۵۰.

3.راوي، کوفي است و تنها به خاطر تجارت خانوادگي با حلب به اين لقب شهرت يافته است (رجال النجاشي، ص۲۳۰، ش۶۱۲).

4.از اين نمونه تا نمونه چهل و هشتم، کتاب‌ها يا اصل‌هاي موجود در کتاب‌خانه ابن طاووس‌اند.

5.کتاب من لا يحضره الفقيه، ج۱، ص۳؛ رسائل المرتضي، ج۲، ص۳۳۱.

6.کتاب‌خانه ابن طاووس، ص ۲۰۷.

  • نام منبع :
    مکتب حديثي شيعه در کوفه (تا پايان قرن سوّم هجري)
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1389
    نوبت چاپ :
    اول
    شمارگان :
    500
    قیمت :
    40000 ریال
تعداد بازدید : 126958
صفحه از 352
پرینت  ارسال به