277
مکتب حديثي شيعه در کوفه (تا پايان قرن سوّم هجري)

سي و شش. اصل على بن اسماعيل بن شعيب بن ميثم بن يحيى تمّار کوفى (زنده در اوائل قرن سوم)

سيد در غياث سلطان الورى و اقبال الأعمال از آن نقل کرده است. در غياث سلطان الوري، به اين تأليف به عنوان «اصل کتابه» و در اقبال به صورت «کتاب اصله» اشاره شده است. مورد نقل شده در اقبال الأعمال، روايتى درباره امام سجّاد عليه السلام نقل مى‌کند که ايشان در هر روز از ماه رمضان، يک درهم صدقه مى‌داده تا مطمئن باشد که شب قدر، صدقه داده است. ابن طاووس، شرحي ارائه داده تا اين شبهه را که امام سجّاد عليه السلام شب قدر را مى‌دانسته يا نه، بر طرف کند. ۱

سي و هفت. اصل ابو الفرج ابان بن محمّد سندي بزّاز بجلى (زنده در نيمه اوّل قرن سوم)

ابن طاووس در إقبال الأعمال و کشف المحجّة از آن نقل کرده است. مورد نقل شده در إقبال الأعمال، روايت امام صادق عليه السلام درباره ظهور حضرت مهدى عليه السلام است. در کشف المحجّة، تعدادى از بنى الحسن شهادت مى‌دهند که مهدى(عج) از نسل جعفر صادق عليه السلام خواهد بود. ۲

سي و هشت. اصل روايت شده از حسن بن محبوب سَرّاد کوفى (م 224 ق)

اين اصل، در فتح الأبواب و إقبال الأعمال آمده است. در إقبال الأعمال، اين تأليف به عنوان اصل شناسانده شده است. ابن طاووس، از نسخه‌اى که تاريخ 373 ق، بر آن بوده، بهره برده است. مورد نقل شده، دعاى سحر ماه رمضان است. در يکى از عبارت‌هاى فتح الأبواب نيز، به اين تأليف، به عنوان اصل اشاره شده است. ابن طاووس در فتح الأبواب گفته که مى‌گويد، نسخه مورد استفاده‌اش، تاريخ ربيع الأوّل 314 ق را داشته است. در اين صورت، او دو نسخه مختلف از اين تأليف را ملاحظه کرده است. ۳

1.همان، ص۲۰۳.

2.همان، ص ۲۰۰.

3.همان، ص۲۹۳ ـ ۲۰۴.


مکتب حديثي شيعه در کوفه (تا پايان قرن سوّم هجري)
276

سي و چهار. کتاب «النوادر» ابو جعفر احمد بن محمّد بن عمرو بن ابى نصر بَزَنطي (م 221 ق)

ابن ادريس در مستطرفات از اين کتاب نام برده و از آن روايت کرده است. در کتاب موجود، روايات فقهي نقل شده است.
همچنين ابن طاووس در محاسبة النفس، از کتاب بَزَنطي روايت کرده است. متن نقل شده در کتاب اخير، مشتمل بر سه روايت کوتاه از جملاتى براى طلب کمک از خداوند است. در اين جا چند مسئله وجود دارد؛ الف. ابن طاووس از مؤلّف، تنها با عنوان «البزنطى» ياد مى‌کند، البته هويت او تقريباً يقينى است؛ زيرا تنها مؤلّف متقدّم که با اين عنوان معروف است، همان احمد بن محمّد ياد شده است که يکى از اصحاب امام کاظم و امام جواد عليهم السلام بوده است؛ ۱ ب. در محاسبة النفس، قطعه‌اى که در آن، ابن طاووس، منبع خود را براى اين سه روايت مى‌شناساند، داراى يک سقط است که آن را توسط نقل اين قطعه در بحار الأنوار (ج 93، ص 234) مى‌توان اصلاح کرد؛ ج. براى ابن طاووس روشن نبوده (و براى ما نيز روشن نيست) که منبع مورد استفاده، تأليف بَزَنطى بوده است يا نه. آن چنان که ابن طاووس توضيح مى‌دهد، در پايان نسخه مناسک الزيارات شيخ مفيد، تعليقه‌اى وجود داشته که مشتمل بر مواردى از کتاب بَزَنطى بوده است؛ د. روشن نيست که کدام‌يک از تأليفات بَزَنطى، مورد اشاره بوده است. احتمالاً يکى از سه کتابي بوده که نجاشى از آن ياد کرده: کتاب الجامع (که قطعاتى از آن در السرائر ابن ادريس نقل شده) و دو تأليف ديگر با عنوان کتاب النوادر. ۲

سي و پنج. کتاب «المسائل» صباح بن نصر هندي ۳

اين کتاب، در دسترس ابن طاووس بوده و با نام مسائل عن الرضا در فرج المهموم از آن روايت کرده است. ابن طاووس از اين تأليف، به روايت محمّد بن احمد صفوانى و ابو العبّاس بن نوح نقل مى‌کند. وي، نسخه‌اى از آن داشته که ظاهراً در دوره حيات اين دو راوي، کتابت شده است. مورد نقل شده، مشتمل بر روايتى از امام رضا عليه السلام درباره علم نجوم
است. ۴

1.رجال النجاشي، ص ۷۵، ش ۱۸۰.

2.کتاب‌خانه ابن طاووس، ص۳۵۵ ـ ۳۵۶.

3.اين مسائل را ريان بن شبيب، گرد آورده بود (همان، ش۵۳۹).

4.همان، ص۴۱۱ ـ ۴۱۲.

  • نام منبع :
    مکتب حديثي شيعه در کوفه (تا پايان قرن سوّم هجري)
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1389
    نوبت چاپ :
    اول
    شمارگان :
    500
    قیمت :
    40000 ریال
تعداد بازدید : 126963
صفحه از 352
پرینت  ارسال به