279
مکتب حديثي شيعه در کوفه (تا پايان قرن سوّم هجري)

چهل و دو. اصل معاوية بن حکيم (زنده در اوايل قرن سوم)

اين اصل، در فرج المهموم آمده است. گفته شده که معاويه، 24 اصل را روايت کرده است؛ ۱ امّا ظاهراً اصلى را تأليف نکرده است. بنا بر اين، ابن طاووس، بايد از اصلى استفاده کرده باشد که معاويه روايت کرده است. او به اين تأليف، با عنوان «کتاب اصله» اشاره مى‌کند. در فرج المهموم نقلى آمده با عنوان «من غير کتاب معاوية بن حکيم». اين، نشانگر آن است که پيش از آن، نقلى از کتاب اصل وى وجود داشته است. ۲

چهل و سه. کتاب «المعرفة في معرفة الصحابة رواجني» عبّاد بن يعقوب (م 250 ق)

سيد بن طاووس، کتاب المعرفة را در اختيار داشته و برخي از روايات آن را در کتاب اليقين خود نقل کرده است. ۳ بياضي (م 887 ق) نيز، روايتي از اين کتاب نقل کرده است ۴ که به عقيده اِتان گُلبرگ، اين روايت با واسطه، از ابن طاووس و تلخيصي از روايت کتاب اوست. ۵

چهل و چهار. کتاب «الحلال و الحرام» ابراهيم ثقفي

به نظر مي‌رسد کتابي با اين نام که ابن طاووس در إقبال الأعمال از آن ياد کرده و نام مؤلّف را اسحاق بن ابراهيم ثقفي آورده، همين کتاب بوده است و حدس آقا بزرگ تهراني در اين که ابن طاووس نام مؤلّف را به اشتباه آورده، درست مى‌نمايد. راه حل، آن است که بگوييم اسحاق در اصل ابي اسحاق بوده که همان کنيه ثقفي بوده است. ۶ بايد خاطرنشان کرد که نجاشى کتاب الحلال و الحرام را در ميان تأليفات ابراهيم بن محمّد ثقفي نياورده و شايد اين کتاب، همان عنوان جامع في الفقه و ا?حکام باشد که نجاشى از آن ياد کرده است. ابن طاووس ـ که نسخه زيباى عتيقي را در دست داشته ـ ، روايتى را که ثقفي از امام صادق عليه السلام
با دو واسطه نقل کرده، آورده است. ۷

1.رجال النجاشي، ص ۴۱۲، ش ۱۰۹۸.

2.کتاب‌خانه ابن طاووس، ص ۲۰۵.

3.اليقين، ص۲۷۱ ـ ۲۷۹.

4.الصراط المستقيم، ج۲، ص۱۰۲.

5.کتاب‌خانه ابن طاووس، ص۴۰۶.

6.الذريعة، ج۷، ص۶۱ .

7.کتاب‌خانه ابن طاووس، ص۲۹۰ ـ ۲۹۱. نيز ر.ک: الغارات، ج۱، ص۶۵ـ ۶۸.


مکتب حديثي شيعه در کوفه (تا پايان قرن سوّم هجري)
278

سي و نُه. اصل محمّد بن ابى عُمَير (زنده در اوايل قرن سوم)

اين اصل، در فتح الأبواب، جمال الاُسبوع، و فرج المهموم نقل شده است. در فتح الأبواب و فرج المهموم، به اين تأليف با عنوان «کتاب اصل» اشاره شده است. دو روايت در فتح الأبواب مربوط به فضيلت استخاره است. روايت نقل شده در جمال الاُسبوع، درباره ثواب دعاى روز جمعه تأکيد مى‌کند. مورد نقل شده در فرج المهموم، متخصّصان در علم نجوم را به عنوان خاندانى در هند و خاندانى در عرب (يعنى بنى هاشم) معرفى مى‌کند. ۱

چهل. کتاب ابو عبد الله موسى بن قاسم بن معاوية بن وهب بجلى (م اوايل قرن سوم)

اين کتاب، در الملاحم و الفتن آمده است. ابن طاووس، به اين تأليف، با عنوان اصل اشاره مى‌کند؛ امّا ترديد وجود دارد که وى اين کلمه را به معناى مصطلح آن به کار برده باشد. او دو روايت به نفع عمر بن عبد العزيز نقل مى‌کند و پس از آن، بخشى از شرح حال مؤلّف را از رجال النجاشى (ص 405، ش 1073) نقل مى‌کند. روشن نيست تأليفى که از آن نقل شده، کدام‌يک از تأليفاتى است که نجاشى و طوسى ( الفهرست، 194، ش 717) از او ياد کرده‌اند. ابن طاووس تأکيد مي‌کند که او کاملاً موافق ستايشى است که از خليفه اُموى (عمر بن عبد العزيز) شده است. ۲

چهل و يک. اصل يونس بن بکير (زنده در اوايل قرن سوم)

اين اصل، در مهج الدعوات نقل شده است. اين تأليف، با عنوان «کتاب اصل» و «کتاب» ياد شده است. در مورد نقل شده، امام رضا عليه السلام دعايى را به يونس تعليم داده تا در وقت سختى، آن را بخواند. ۳ به احتمال زياد، اين راوي همان يونس بن بکير بن واصل جمّال شيباني کوفي (م 199 ق)، مورّخ مشهور و ناقل از محمّد بن اسحاق است. براي اطّلاع بيشتر از روايات وي در کتاب‌هاي شيعه، به مستدرکات علم رجال الحديث (ج8، ص297) و براي روايات او در کتاب‌هاي حديثي اهل سنّت، به الکاشف ذهبي (ج2، ص403) مراجعه کنيد.

1.همان، ص ۲۰۶.

2.همان، ص۳۵۱ ـ ۳۵۲.

3.همان، ص ۲۰۷.

  • نام منبع :
    مکتب حديثي شيعه در کوفه (تا پايان قرن سوّم هجري)
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1389
    نوبت چاپ :
    اول
    شمارگان :
    500
    قیمت :
    40000 ریال
تعداد بازدید : 128634
صفحه از 352
پرینت  ارسال به