بيست و هفت. تفسير فرات بن ابراهيم بن فرات کوفى (زنده در نيمه دوم قرن سوم)

درباره اصل اين کتاب و مؤلّف آن، سخن بسيار است. ^۱ محمّدعلى غروى اردوبادى، در مقدّمه خود بر تفسير فرات آورده که ابن طاووس در اليقين، از آن بهره گرفته؛ امّا در اليقين چاپى از آن ياد نشده است. به گفته محمّد الکاظم، روشن نيست که هيچ مؤلّفى پيش از مجلسى (در بحار الأنوار) از اين تفسير نقل کرده باشد، به استثناى حسکاني در شواهد التنزيل. ^۲
اين سخن، درست به نظر مي‌آيد، گرچه از زمان شيخ صدوق، نام فرات بن ابراهيم در اسناد برخي روايات ديده مي‌شود؛ ^۳ امّا اين نقل‌ها هيچ يک از تفسير وي نيست و تنها در اواخر سده يازدهم، يعني توسّط شيخ حرّ عاملي (م 1104 ق) و علّامه مجلسي (م 1111 ق) اين کتاب بر سر زبان‌ها افتاد. اين دو محدّث بزرگ، تفسير فرات را از مصادر خود قرار دادند ^۴ و از آن پس، نقل‌ها از آن فراوان شد. بجز وسائل الشيعة و بحار الأنوار، کتاب‌هايي که از اين تفسير، مستقيماً نقل کرده‌اند، عبارت‌اند از:
حرّ عاملي در الفصول المهمّة (ج1، ص37)؛ شيخ محمّد مشهدي (زنده تا 1135 ق) در کنز الدقائق (ج 2، ص 186، 285، 334، 346، 434 ـ 435، 448 ـ 449، 484 ـ 485، 501، 528 ـ 529، 681)؛ محدّث بحراني (م 1186 ق) در الحدائق الناضرة (ج1، ص535)؛ شيخ محمّدباقر کجوري (م 1313 ق) در الخصائص الفاطمية (ج 1، ص 247، 602، 633 و ج 2، ص 71 ـ 72 و 376).

بيست و هشت. کتاب «تاريخ (الفتوح) » ابو محمّد احمد بن اعثم کوفى (م 314 ق)

بيست و پنج. کتاب «الزهد» حسين بن سعيد کوفي اهوازي

در سده‌هاي سوم و چهارم هجري، اين کتاب، بسيار مشهور بوده است، مثلاً شيخ صدوق در مقدّمه کتاب من لا يحضره الفقيه، از آن ياد کرده و آن را از کتب مشهور و مورد اعتماد خوانده است. کتاب‌هاي حسين بن سعيد، آن‌ قدر مشهور بود که کتاب‌هاي ديگر راويان را با آنها مي‌سنجيدند و مثلاً درباره راوي مي‌گفتند: «له کتب مثل کتب الحسين بن سعيد». ظاهراً کتاب الزهد، به دوره‌هاي بعدي نيز رسيد و مجلسي در بحار الأنوار، آن جا که اصول و کتاب‌هاي مورد اعتماد را ياد مي‌کند، از اين کتاب نيز نام برده است. ^۱ شيخ حرّ عاملي نيز اين کتاب را در اختيار داشته است. ^۲ مؤلّف الذريعة، نسخه‌اي قديمي از اين کتاب را در کتاب‌خانه تهراني در سامراء ديده بود. اين کتاب با تحقيق غلام‌رضا عرفانيان، به سال 1399ق، در قم به چاپ رسيد.

بيست و شش. كتاب «المؤمن» حسين بن سعيد

اين کتاب، به دست برخي از محدّثان متأخّر، همچون علّامه مجلسي و محدّث نوري رسيد و آن را از مصادر روايي خود قرار دادند. ^۳ آقا بزرگ تهراني نيز کتاب را از اصول موجود معرفي مي‌کند و دو نام ديگر براي آن ذکر مي‌کند: کتاب ابتلاء المؤمن يا ما يبتلى به المؤمن. آقا بزرگ، نسخه‌اي از آن را در کتاب‌هاي راجه فيض‌آباد نيز ديده بود. کتاب از هشت باب تشکيل شده است: 1. شدّة ابتلاء المؤمن؛ 2. ما خصّ الله به المؤمنين من الكرامات؛ 3. ما جعل الله بينهم من الاخاء؛ 4. حقّ المؤمن على أخيه؛ 5. قضاء حاجته؛ 6. زيارته؛ 7. اطعامه؛ 8. ما حرّمه الله من حرمته. ^۴ اين کتاب نيز به سال 1404 و به کوشش انتشارات مدرسة الإمام المهدي عليه السلام در قم به چاپ رسيده است.