79
مکتب حديثي شيعه در کوفه (تا پايان قرن سوّم هجري)

مرتبه اوّل:

کساني که در مواردي اندک، به تدليس وصف شده‌اند. ابن حجر در اين مرتبه، 33 نفر را نام برده که از اين ميان، سه نفر، وصف کوفي دارند: حفص بن غياث کوفي (قاضي مشهور و از ثقات اتباع تابعيان)؛ شباک ضبي (مصاحب ابراهيم نخعي)؛ و فضل بن دکين (از بزرگان و شيوخ بخاري). ۱

مرتبه دوم:

آنان‌که بزرگان، احتمال تدليس آنها را داده‌اند، و در عين حال، در کتاب‌هاي صحيح، از آنها نقل شده است، يا کساني که جز از ثقات، تدليس نمي‌کنند.
ابن حجر در اين مرتبه نيز از 33 نفر نام برده است که يازده نفر آنها کوفي هستند: ابراهيم بن يزيد نَخَعي، بشير بن مهاجر غَنَوي (از صغار تابعيان)؛ حکم بن عُتَيبه (تابعي و از فقيهان کوفه)؛ حمّاد بن اُسامه (از حافظان کوفه و از جمله اتباع تابعيان)؛ زکريا بن ابي زائده (از اتباع تابعيان و راوي از شعبي و ابن جُرَيج)؛ سِفيان بن سعيد ثوري؛ سفيان بن عُيينه؛ سليمان بن مهران اَعمش؛ شُريک بن عبد الله نخعي (قاضي مشهور کوفه)؛ محمّد بن خازم کوفي (مشهور به ابو معاويه ضرير)؛ يونس بن ابي اسحاق سَبيعي (حافظ مشهور کوفي). ۲

مرتبه سوم:

کساني که بسيار تدليس کرده‌اند و از اين‌ رو برخي بزرگان، به روايات آنها احتجاج نکرده، مگر آن که به سماع تصريح کنند. برخي نيز حديث اين عدّه را به کلّي ردّ کرده، و در برابر، گروهي پذيرفته‌اند.
در اين مرتبه، پنجاه نفر نام برده شده‌اند که شش نفر آنها از اهل کوفه هستند، يعني: حبيب بن ابي ثابت کوفي (تابعي مشهور)؛ عبد الملک بن عُمَير قبطي کوفي؛ علي بن غرّاب کوفي قاشي؛ عمرو بن عبد الله سَبيعي، مغيرة بن مِقْسَم ضَبّي؛ يزيد بن ابي زياد کوفي (از اتباع تابعيان). ۳

مرتبه چهارم:

کساني که به‌خاطر کثرت تدليس از ضعفا و مجاهيل، بر عدم احتجاج بر حديثشان اتفاق کرده‌اند، مگر اين که به سماع خود تصريح کنند.
ابن حجر در اين مرتبه، از دوازده نفر نام برده است که سه نفر آنها کوفي هستند، يعني: حجّاج بن اَرطاة (فقيه مشهور کوفي)؛ حميد بن ربيع کوفي؛ عطية بن سَعْد عوفي (تابعي معروف). ۴

1.ر.ک: همان، ص۱۸ـ ۲۷.

2.ر.ک: همان، ص۲۷ـ ۳۷.

3.ر.ک: همان، ص۳۷ـ ۴۸.

4.ر.ک: همان، ص۴۹ـ ۵۱.


مکتب حديثي شيعه در کوفه (تا پايان قرن سوّم هجري)
78

4. اتّهام به تدليس

کوفه، از جمله شهرهايي است که بسياري از بزرگان حديث آن، به تدليسْ متّهم شده‌اند. گفته شده که اعمش و ابو اسحاق سبيعي، حديث اهل کوفه را فاسد، يعني دچار تدليس کردند. ۱ البته با نگاهي به کتاب‌هاي رجالي اهل سنّت مي‌توان دريافت که اتّهام به تدليس، مخصوص کوفيان نبوده، و دامن آن، پاي بسياري از راويان و محدّثان بزرگ را نيز به ميان کشانده است و اين امر را نمي‌توان ضعفي بر مکتب کوفه دانست. براي نمونه، اين افراد به تدليس متّهم شده‌اند: مالک بن انس، بخاري، مسلم نيشابوري، طاووس بن کيسان يماني، يحيي بن سعيد مدني، محمّد بن مسلم زُهَري مدني، قتادة بن دعامه بصري، عبد العزيز بن جُرَيج مکّي، عطاء بن ابي مسلم خراساني، مقاتل بن حيان بلخي و... . ۲
به هرحال، ابن حجر در طبقات المدلّسين ۳ در مجموع، 152 نفر را در زمره مدلّسان آورده
است که از اين ميان، 28 نفر کوفي خوانده شده‌اند. وي در اين کتاب، راويان را به پنج مرتبه تقسيم کرده است که راويان کوفي هر طبقه، ذکر خواهند شد:

1.تهذيب التهذيب، ج ۸، ص۵۹. همچنين ر.ک: الکامل، ابن عدي (ج۱، ص۱۴۱) که به نقل از عبد الرحمان بن مهدي مي‌گويد: «حديث أهل الکوفة مدخول».

2.ر.ک : طبقات المدلّسين، ابن حجر.

3.همان، ص۱۳ـ ۱۴.

  • نام منبع :
    مکتب حديثي شيعه در کوفه (تا پايان قرن سوّم هجري)
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1389
    نوبت چاپ :
    اول
    شمارگان :
    500
    قیمت :
    40000 ریال
تعداد بازدید : 126575
صفحه از 352
پرینت  ارسال به