معيارِ شناسايي منابع حديث و جايگاه آن در استناد و تخريج - صفحه 166

اصلي متفاوت است و همه‌ي کاربردها و فايده‌هاي آن را ندارد و البته کاربردهايي ويژه‌ي خود را دارد که منبع اصلي نداشت. يکي از اهداف اصلي منابع اوّليه عبارت است از: فراهم کردن امکان استفاده از احاديث معصومان عليهم السلام براي ديگران و آيندگان.۱ اين هدف در کتبي که در حکم منبع هستند نيز وجود دارد؛ علاوه بر اين‌که اهداف و مأموريت‌هاي ديگري هم براي اين کتب تصوير مي‌شود که عبارت است از:
1. جامع‌نگاري: جمع‌آوري احاديث چند موضوع مرتبط با هم يا مجموعه‌اي از موضوعات حديثي براي نگاه جامع‌تر به حديث (تشکيل خانواده‌ي بزرگ حديث).۲
2. تک‌نگاري موضوعي: جمع‌آوري احاديث يک موضوع براي نگاه جامع‌تر به آن و استفاده جامع‌تر از آن (تشکيل خانواده حديث).۳
3. معتبر نگاري: برخي از مؤلّفان مأموريّت کتاب خود را جمع‌آوري رواياتِ معتبر دانسته‌اند.۴
4. استفاده آسان‌تر مخاطبان از احاديث از حيث کمّي (وجود تعداد قابل توجّهي از احاديث يک موضوع در يک‌جا) و کيفي (عنوان‌دهي و دسته‌بندي موضوعي احاديث).۵
5. حفظ نگاشته‌هاي کوچک حديثي از خطر نابودي۶
مجموعه‌ي اين مأموريت‌هاي شش‌گانه براي کتب واسطه هم قابل تصوير است، با اين تفاوت که بيشتر نگاشته‌هاي واسطه بر اساس نياز خاصّي که مؤلّف احساس کرده، نگاشته شده‌اند؛ يعني، نيازمحوري و پژوهشِ کاربردي، اصلي‌ترين مأموريّت کتب واسطه است که در مقابل، نگاه بنيادين به احاديث و نگارش کتاب‌خانه‌اي براي توليد محتواهايي را که محور کارهاي آينده باشد، مي‌توان مأموريّت مهمّ کتبي دانست که در حکم منبع هستند.

1.. وسائل الشيعة، ج۳۰، ص۲۵۲. شايد هدف ديگر اين منابع يا اصول را بتوان اين‌گونه ذكر كرد: نگارش حديث معصومان عليهم السلام براي استفاده‌هاي شخصي.

2.. ر.ک: الكافي، ج۱، ص۸.

3.. ر.ک: كامل الزيارات، ص۳۶.

4.. ر.ک: من لايحضره الفقيه، ج۱، ص۲.

5.. ر.ک: دعائم الاسلام، ج۱، ص۲.

6.. ر.ک: سعد السعود، ص۳، چاپ منشورات الرضي. شايد بتوان هدف ديگر را حفظ نگاشته‌هاي تخصّصي حديث از خطر نابودي دانست. برخي از نگاشته‌هاي حديثي كاربرد عمومي نداشت و فقط به ‌وسيله‌ي علما مورد استفاده قرار مي‌گرفت؛ لذا شايد نسخه‌هاي كمتري از آن استنساخ مي‌شد و اين، خطر نابودي را افزايش مي‌‌داد.

صفحه از 173