پالايش احاديث در عصر ائمّه عليهم السلام و پديده‌ي جعل
مجيد خاموشي ۱
چکيده
پالايش و تنقيح احاديث منحصر به احاديث مجعول و موضوع نيست، چه بسيار از اشتباه‌هايي سهوي و يا اغلاط نسخه‌اي که در دگرگون کردن معناي حديث دخيل بوده‌اند و پالايش حديث به نحوي شامل آن‌ها نيز شده است؛ امّا مهم‌ترين علّت براي تنقيح و پالايش احاديث، جعل و وضع حديث است.
پديده‌ي جعل حديث و دس در احاديث (کم و زياد کردن و تغيير حديث) متأسفانه از صدر اسلام به وسيله‌ي معاندان و منافقان سابقه داشته و آنان همواره درصدد بوده‌اند تا از اين راه خطرناک، بزرگ‌ترين ضربه که انحراف دورني و محتوايي دين است، بر پيکر اسلام وارد کنند. در مقابل پيامبر اکرم صلي الله عليه وآله و ائمّه‌ي اطهار عليهم السلام و به تبع آنان علماي بزرگوار نيز همواره متوجّه اين خطر بزرگ بوده و شيوه‌هاي بسيار کارسازي در زمينه‌ي شناسايي اسناد روايات، رواج علم رجال به منظور شناسايي راويان راستگو و مورد اطمينان و طرد راويان ضعيف و در زمينه‌ي صيانت متن احاديث روش‌هايي مانند عرضه‌ي حديث بر امامان و عالمان، مقابله‌ي نسخه‌ها و... را براي مقابله با آن ابداع کرده‌اند. به همين دليل رواياتي که امروزه غالباً در جوامع روايي شيعه به‌ويژه کتب اربعه (الکافي، تهذيب، استبصار، من لايحضره الفقيه) جمع‌آوري شده است، از فيلترهاي متعددي رد شده و مجموعه‌ي روايات غني و سالمي را به دست ما داده است. اين نوشتار درصدد بيان و بررسي راه‌هاي پالايش احاديث به‌ويژه تا عصر تدوين کتب اربعه است.
کليدواژه: حديث، جعل، تنقيح روايات، کتب اربعه.
1.. دانش پژوه سطح ۴ مؤسسه‌ي بين‌المللي مطالعات اسلامي.
