کتاب الجمل و صفین و النهروان

اثری تاریخی در باره سه رخداد جنگ جمل، صفین و نهروان براساس نقل ابو مخنف ازدی

اثری تاریخی در باره سه رخداد جنگ جمل، صفین و نهروان براساس نقل ابو مخنف ازدی است. راوی ماجرا های کتاب، از تاریخ نگاران قرن دوم هجری، و از راویان مورد توجه مورخان و سیره نگاران است.

محقق روایت های ابو مخنف را در باره حوادث و رویدادهای سه جنگ داخلی امام علی را جمع آوری کرده که با بازگویی تاریخ بیعت مردم با علی(ع) برای خلافت آغاز شده است. چگونگی گزارش وی، همراه با ذکر سند و نص و فضای آن زمان است که بر اعتبار کتاب می افزاید.

راوی، حوادث را به ترتیب، به گونه ای نقل کرده که زنجیره مباحث به هم پیوسته شده و به رغم اینکه وی از طائفه ازدی است و خود آن طایفه نیز از طرف های درگیر بوده اند، ولی او بی طرفی خود را در نقل حوادث رعایت کرده است.

در این کتاب، این رویدادها گزارش شده است: قتل عثمان، نامه همسر عثمان به معاویه، تلاش عایشه برای خروج بر ضد علی(ع)، تحریک ام سلمه از سوی عایشه، خطبه علی(ع) در زمان عزیمت زبیر و طلحه و عایشه به بصره، مقدمات جنگ جمل و مطالبی در باره عایشه و منزلگاه های میان راه بصره، جمل اصغر، ورود امام به ریذه، خطبه امام حسن(ع) در کوفه، خطبه علی(ع) در بصره، واقعه جنگ جمل، مصر در دوران خلافت امیر مؤمنان، حرکت سپاه امام به سوی صفین، جنگ صفین، قتل عمار یاسر، قرآن بر نیزه کردن شامیان، حکمیت، باز گشت سپاه امام به کوفه، جدایی خوارج از سپاه امام علی(ع)، خروج خوارج بر ضد امام علی(ع)، واقعه نهروان، ماجرای شهادت محمد بن ابوبکر در مصر، توطئه برای ترور امام علی(ع)، ماجرای شهادت امام، وصیت او و خطبه امام حسن و مکاتبات او با معاویه.

محقق، این اثر را از لابه لای کتاب های تاریخی گرد آورده که بنا به تصریح مورخان، ابو مخنف، کتابی به این نام و مربوط به این موضوع ها داشته و اکنون در دست نیست. پدید آورنده، تلاش کرده که مطالب پراکنده وی را از کتاب ها جمع آوری و تدوین نماید. محقق علاوه بر آن، تلاش زیادی برای ادای پاره ای توضیحات در پاورقی به عمل آورده تا خواننده به ابعاد مباحث و اشخاص مطرح شده در اخبار، آگاهی پیدا کند. وی در این توضیحات، برخی از مفردات اخبار را نیز، شرح کرده است. بن مایه محقق در این تحقیق، سه کتاب الجمل، تألیف شیخ مفید، وقعة صفین، تألیف نصر بن مزاحم و تاریخ طبری است.