تبیان بیان در کلامِ امام همام از نگاه شارحِ تامّ

نشریه : پژوهش‌نامه نهج البلاغه

نویسنده : پديدآورنده : مهرداد آقایی
پديدآورنده : محمدرضا شادمنامن
پديدآورنده : ظریفه نورانی

چکیده :

این پژوهش بر آن است تا با واکاوی نهج‌‌البلاغه دو آرایۀ بلاغی تشبیه و استعاره را که در این عرصه از بسامد بسیار بالایی برخوردار است، مورد بررسی و تحقیق قرار داده و بارقه‌‌ای از سخنوری را در قالب مطالبی کوتاه ارائه دهد؛ چرا که به نظر بسیاری از پژوهندگان نهج‌‌البلاغه، اولین دیدگاهی که باید از آن به نهج‌‌البلاغه نگریسته شود، جلوه‌‌های بلاغت و کرانه‌‌های بدیع و خیره‌کننده‌‌ای است که به زیور هنر و سخن‌آرائی آراسته شده است. تشبیهات بلیغ و زیبا، ترکیب واژگان و جملات متنوع با رنگ‌آمیزی‌های مختلف، طرح‌های ابتکاری و چینش دقیق، وسعت و عمق معنا، هماهنگی متناظر و متقارن و موسیقی سحرانگیز آن، از وحدت و انسجام فوق‌العاده‌ای تشکیل شده که حکایت از تخیّلی قوی و عمیق و عاطفه‌‌ای جوشان و صادق و اندیشه‌‌ای غنی و خلّاق دارد. مقاله حاضر با روش توصیفی و تحلیلی و با ارائة‌ تشبیهات رسا و استعارات دقیقی که به نهج‌‌البلاغه در تجسّم بخشیدن به ذهنیات و تصورات موجود در آن، سیمائی منحصر به‌فرد داده است، شرح ابی‌‌الحدید را مورد بررسی قرار می‌‌دهد. شارح تامّ؛ ابن‌‌ابی‌‌الحدید، با زیرکی و فراست تمام توانسته برخی از دُرّهای گران‌‌بهای این اثر جاوید را موشکافی کرده و با در نظر گرفتن معانی و تحلیل و تبیین ظرافت‌های نهفته در این تصاویر و ایماژها تصاویری زیبا از صور خیال را بیان و تفسیر کند.