بررسي روايات عرضه

علي نصيري ^۱

چکيده

احاديثى كه قرآن را به‌ عنوان معيار بازشناخت روايات سره از ناسره؛ اعم از موضوع يا ضعيف متنى معرفى كرده‏اند؛ به دو دسته تقسيم مى‏شوند: 1. رواياتى كه به ‌طور مطلق به ارجاع احاديث به قرآن تأكيد كرده است. از اين دست از روايات به‌دست مى‏آيد كه قرآن معيار بازشناخت صحّت و سقم احاديث است؛ اعم از آن‌كه ميان احاديث تعارض باشد يا نباشد. 2. رواياتى كه به‌هنگام تعارض اخبار، موافقت با قرآن را وجه ترجيح دانسته‏اند؛ يعنى، در تعارض ميان دو روايت كه هر دو از حجيّت برخوردارند، يكى از وجوه ترجيح موافقت حديث با قرآن شمرده شده است، از اين احاديث در كتب اصوليان در مبحث تعادل و تراجيح ياد شده است. نگارنده در اين مقاله ضمن برشمردن روايات خاصّه و عامّه در اين زمينه و بازکاوي مداليل آن‌ها و نگاه عالمان فريقين به اين روايات پرداخته و به اين نتايج دست يافته است: 1. در برابر اتّفاق صاحب‌نظران شيعه در اعتبار روايات عرضه، شماري از عالمان اهل سنّت اين روايات را مجعول مي‌دانند. 2. معيار مورد نظر در اين روايات مخالفت حديث با قرآن است، نه عدم موافقت با آن. 3. مقصود از مخالفت حديث با قرآن، مخالفت از نوع تباين کلّي است. 4. مقصود از مخالفت، مخالفت با نصّ آيات قرآن است، نه ظواهر آن‌ها.

کليدواژه‌ها: روايت، روايات عرضه، معيار قرآني، تباين کلّي، روايت مجعول، نص، ظاهر.

مقدمه

بررسي تاريخ حديث نشان مي‌دهد که روايات با آسيب‌هاي مختلفي روبه‌رو بوده است، اعم از آسيب‌هاي طبيعي هم‌چون سهو و خطاي راويان و تصحيف و آسيب‌هاي عمدي هم‌چون جعل روايات و تدّليس در متن و سند. از سوي ديگر جايگاه حديث در ميان منابع