بررسي روايات عرضه - صفحه 52

نگفته است يا ترديد کند که سخن گفته يا نه، نماز او محکوم به صحّت است. بر اين اساس، به همه‌ي احاديث مي‌توان عمل کرد؛ مگر حديثي که دچار مخالفت تبايني با قرآن باشد.
با بررسي ديدگاه صاحب‌نظران فريقين مي‌توان به اين نتيجه دست يافت که ديدگاه اکثريّت قاطع آنان اين است که معيار نقد، عدم مخالفت احاديث با قرآن است، نه عدم موافقت با قرآن. اينک ديدگاه آنان بررسي مي‌شود.

بررسي ديدگاه صاحب‌نظران درباره‌ي مفاد روايات عرضه

گرچه ديدگاه‌هاي عالمان شيعه و اهل سنّت در زمينه‌ي معيارهاي نقد روايات از جمله قرآن عموماً به‌ صورت روشن و منقّح نيامده است، با اين‌ حال تعمق در نوع نگرش و کارکرد معيار قرآني از نگاه آنان، به‌خوبي نشان مي‌دهد که معيار نقد از نظر آنان، مخالفت حديث با قرآن است، نه موافقت با قرآن؛ به‌ عنوان نمونه، شيخ صدوق معتقد است: «و لا يجب أن تنكر من الاخبار ألفاظ القرآن.»۱ نشان از آن دارد که از نگاه ايشان روايت نبايد مخالف قرآن باشد؛ پس مخالفت روايت با قرآن معيار نقد آن است.
سيّدمرتضي روايات رؤيت خداوند در قيامت را مخالف قرآن مي‌داند، شيخ طوسي دو روايت نقل شده از امام صادق عليه السلام را به‌ خاطر مخالفت با قرآن مردود اعلام کرده است.۲ شيخ حرّ عاملي بر مبناي تعارض روايت ترجيع قرآن با آيات آن را نقد کرد.۳
علّامه طباطبايي؛ گرچه در تبيين رابطه‌ي کتاب و سنّت، به‌ خاطر ضرورت موافقت سنّت با قرآن، سنّت را در طول قرآن دانسته است،۴ با اين حال در تمام مواردي که در تفسير خود به نقد روايات با معيار قرآني پرداخته بر مخالفت آن‌ها با قرآن تأکيد کرده است؛ چنان‌که بر اساس

1.. من لايحضره الفقيه، ج۱، ص۳۳۴ – ۳۳۵. در پاورقي در توضيح اين عبارت شيخ صدوق چنين آمده است: «اي الألفاظ الواردة في القرآن و هي بالرفع أسند إليها ينكر على صيغة المجهول؛ أي لا موجب لانكار الاخبار التي لا يجوز حملها على ظاهرها إذا كانت مطابقة أو موافقة لألفاظ القرآن بل يجب تأويلها و حملها على غير الظاهر كما نفعل هكذا في ألفاظ القرآن. فالوجه في هذا الخبر له تأويل و المراد بوجه الله أنبياؤه وحججه عليهم السلام.»

2.. تهذيب‌الاحکام، ج۷، ص۲۷۵.

3.. الفوائد الطوسية، ص۸۳ – ۸۵؛ الاثنا عشرية، ص۱۳۸ – ۱۴۱.

4.‌. براي تفصيل بيشتر (ر.ک: رابطه‌ي متقابل کتاب و سنّت، ص۲۵۳ ـ ۲۶۰.)

صفحه از 68