آشنايي با طريق شيخ طوسي و نقش کاربردي آن - صفحه 9

يادگار گذاشته است و مي‌توان گفت سهم شيخ طوسي در علوم اسلامي از همه‌ي دانشمندان شيعه بيشتر است؛ زيرا شيعه چهار مرجع حديثي۱ و چهار مرجع رجالي۲ دارد و سهم شيخ طوسي از اين هشت مرجع درست پنج برابر هر شخص ديگري است؛ زيرا دو اصل حديثي و سه اصل رجالي تأليف شيخ طوسي است؛ يعني، از هشت اصل معتبر علمي شيعه، شيخ طوسي به تنهايي پنج اصل را نگاشته است. اجازات، طرق و اسناد شيخ طوسي نيز از جايگاه علمي بالايي برخوردار بوده و مورد توجّه فقيهان و محدّثان قرار گرفته است.استاد فقيد عبدالعزيز طباطبايي در اين زمينه مي‌نويسد:
«در رشته‌ي اجازات، دانشمندان و سلسله اسناد محدّثان شيعه همه به شيخ طوسي منتهي مي‌شود و به دور نام او مي‌چرخد.»
اجازات را که بررسي مي‌کنيم، مي‌بينيم هر دانشمندي و هر محدّثي که اجازه‌اي براي کسي نوشته، اجازات و روايات و اسانيد خود را مختصر يا مفصّل تا به شيخ طوسي مي‌رساند، بزرگان علما همه به اين معني تصريح دارند. سبب اين‌که شيخ طوسي مدار اسناد و اجازات و محور طرق و روايات قرار گرفته است، معلول چند عامل است:
1. شخصيّت علمي و موقيعت اجتماعي شيخ طوسي؛
2. تأليف دو کتاب از کتب اربعه‌ي حديثي؛
3. تأخّر شيخ طوسي از شيخ کليني و شيخ صدوق؛ (تمام اسناد و اجازات محدّثاني که از مشايخشان شروع مي‌شود و به بالا مي‌رود، ابتدا به شيخ طوسي مي‌رسد، طرق و اسانيد شيخ هم به کليني و صدوق معلوم است و لذا اگر اجازات و اسناد خود را تا به شيخ طوسي برسانند، کافي است؛ زيرا از شيخ به بعد واضح و روشن است.)
4. تأليف سه کتاب از چهار کتاب اصلي رجال شيعه؛۳ به‌ويژه کتاب الفهرست که طرق و اسانيد مصنّفات و اصول شيعه و روات حديث و اصحاب ائمّه عليهم السلام در آن ضبط و مشخّص است.

1.الکافي، محمّد بن يعقوب کليني؛ من لايحضره الفقيه، شيخ صدوق؛ تهذيب الاحکام، شيخ طوسي؛ الاستبصار فيما اختلف من الاخبار از همين مؤلّف.

2.. اختيار معرفة الرجال، محمّد بن عمر بن عبدالعزيز کشّي با تلخيص شيخ طوسي؛ فهرست نجّاشي، ابوالعباس احمد بن علي بن احمد نجّاشي؛ فهرست شيخ طوسي، رجال شيخ طوسي.

3.. يادآوري: رجال کشّي، تأليف محمّد بن عمر بن عبد‌العزيز کشّي است که شيخ طوسي با عنوان (اختيار معرفة الرجال) به تلخيص و تهذيب آن پرداخته است و آنچه امروز در دسترس است، همين کتاب است، چون اصل رجال کشّي به‌ دست ما نرسيده و ما هيچ اطّلاعي از آن نداريم؛ بدان‌ جهت رجال کشّي موجود را از آثار شيخ طوسي به‌حساب آورديم. (جهت توضيح بيشتر ر.ک: دانش رجال، ج۲ از نويسنده.)

صفحه از 31