است. از نظر احاديث ، قرآن در تمامىِ زمانها و مكانها هدايت گر است.(الكافي، ج 2 ، ص 216 ، ح 2). قرآن در هدايت گرى، غنى و مستقل است (نهج البلاغه، خطبه 175) . و اساسا طلب هدايت از غير قرآن، ضلالت است، چنان كه پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله فرمود:
«جبرئيل نزد من آمد و گفت: اى محمّد! به زودى در امّت تو فتنه خواهد شد. گفتم: راه چاره چيست؟ گفت : كتاب خدا... هر كه از غير آن هدايت بجويد، خدا او را گمراه مى سازد».( تفسير العياشي، ج 1، ص 3).
بنابر آنچه ياد شد، قرآن كتاب هدايت است . از اين روى، معارف و تعاليمى عرضه مى كند كه براى هدايت و سازندگى انسان و رسيدن او به فلاح و كمال ضرورى است، پس ورود قرآن به حوزه مسائلى مانند كيهان شناسى با لحاظ جهت گيرىِ ياد شده است. توجه به اين نكته ـ به عنوان يك اصل در شناخت قرآن ـ در فرآيند تفسير، بايسته است.

3ـ1. جامعيت

ديگر ويژگى قرآن، جامع و كامل بودن آن است . جامعيت قرآن بدين معناست كه در تمامىِ ابعاد مربوط به شأن هدايت گرى انسان به سوى كمال و فلاح، تاّم و كامل است و هيچگونه نقص يا نارسايى در آن وجود ندارد.
حضرت اميرمؤمنان عليه السلام مى فرمايد:
«خداوند، قرآنى براى شما فرو فرستاد كه بيان كننده همه چيز است. پيامبرش را چندان در ميان شما زنده نگه داشت تا دين خود را براى او و شما - بدان گونه كه در كتاب خود نازل كرده بود و خودش مى پسنديد - به كمال رساند. و بر زبان او، هر كار زيبا و ناپسند، بايسته ها و نبايسته ها را به شما ابلاغ كرد». (نهج البلاغه، خطبه 86)
نيز امام صادق عليه السلام فرمود:
«إنَّ اللّه أَنزلَ في القرآنِ تِبيانَ كُلِّ شَيءٍ، حَتّى وَاللّهِ ما تَركَ اللّهُ شَيئا يَحتاجُ الِعبادُ إليهِ إِلاّبَيَّنهُ للنّاسِ، حَتّى لا يَستطيعَ عَبدٌ يَقول: لَو كانَ هذا نَزلَ فِي القرآنِ، إلّا وقَد أَنزلَ اللّهُ فيه». (تفسير قمى، ج 2 ، ص 451 ؛ المحاسن ، ج 1 ، ص 266 ، ح 352؛ بحارالأنوار ، ج 92 ، ص 81 ، ح 9)، خداوند، تبيان هر امرى رادر قرآن فرو فرستاد، تاآنجا كه ـ به خدا سوگند ـ هيچ چيزى از