نقش احاديث معصومان در تفسير قرآن - صفحه 18

13ـ1. ضرورت رجوع به سنت در تفسير قرآن

از قواعد روش شناختى فهم و تفسير قرآن ـ كه در احاديث آمده ـ ضرورت رجوع به احاديث در تفسير قرآن است . در حقيقت، قرآن كريم ـ بر پايه آيات و روايات ـ داراى محكم و متشابه، عام و خاص، مطلق و مقيد، مجمل و مبين، ناسخ و منسوخ، ظاهر و باطن، تأويل و تفسير مى باشد، كه از رهگذر شبكه دلالت الفاظ، به كليه مدلولـها و مفاهيم و حقايق آن نمى توان دست يافت . از اين روى براى استفاده صحيح و كامل از قرآن كريم، خداوند متعال وظيفه تبيين آيات قرآن را بر دوش حضرت رسول صلى الله عليه و آله نهاده است.(نحل، آيه 44؛ ر.ك.، جمعه، آيه 2). پس از آن حضرت ، اوصياى ايشان عليهم السلام در جايگاه راسخان در علم، به تبيين معارف و حقايق قرآن مى پردازند. در قرآن كريم،از فردى سخن رفته كه شاهد رسالت پيامبر و داراى علم الكتاب است: «قُلْ كَفى باللّهِ شَهيدا بَيني وَ بَينَكم وَ مَن عِندَه عِلمُ الكِتابِ» (رعد، 43 ؛ ر.ك. هود، 17).
برپايه روايات فريقين، مراد از «من عنده علم الكتاب» ، حضرت اميرمؤمنان عليه السلام است.( ر.ك: الكافي، ج 1، ص 229، ح 6؛ تفسير عياشى ، ج 2، ص 220، ح 76؛ بشارة المصطفى ، ص 194 ؛ تفسير قرطبى ؛ ج 9، ص 336). گفتنى است كه تنها كسى مى تواند شاهد صدق محتواى رسالت حضرت رسول صلى الله عليه و آله باشد كه به همه ابعاد و آفاق معارف قرآن ،اشراف داشته باشد.(مناهج البيان، جزء 1، ص 60)
در احاديث فراوان، بر دانش كامل اهل بيت عليهم السلام به تمامى بخشهاى قرآن و ضرورت رجوع به آنان در تفسير و تأويل قرآن سخن رفته است . در اينجا به ذكر چند نمونه بسنده مى شود.
امام صادق عليه السلام به ابو حنيفه فرمود:
تو فقيه مردم عراق هستى؟ عرض كرد: آرى. فرمود: به چه وسيله به آنها فتوا مى دهى؟ گفت: با كتاب خدا و سنّت پيامبرش. فرمود : ابو حنيفه! آيا به كتاب خدا - آنگونه كه بايد - شناخت دارى؟ آيا ناسخ را از منسوخ باز مى شناسى؟ گفت:آرى. امام فرمود: «دعوى دانش كردى! واى بر تو! خداوند ،آن دانش قرآن را تنها نزد اهل كتاب - يعنى كسانى كه كتاب را براى آنها فرو فرستاده - قرار داده است. واى بر تو! آنچنان علمى تنها نزد افراد ويژه اى از ذريّه پيامبر صلى الله عليه و آله مى باشد. خداوند تو را ميراثدار يك

صفحه از 27