نقش احاديث معصومان در تفسير قرآن - صفحه 26

درباره وجوه كفر فرمود: «كفر در كتاب خدا بر پنج وجه است: يك وجه، كفر انكار است و انكار خود بر دو گونه است، و كفر با ترك كردن آن چه خداوند امر كرده، و كفر برائت ،و كفر نعمتها».(الكافي، ج 2، ص 389) در ادامه حديث ،حضرت با استشهاد به آيات قرآنى به توضيح اقسام كفر پرداخته اند.

11ـ3. استخراج مفاهيم دينى از آيات

در پاره اى احاديث، برخى مفاهيم دينى با استناد به آيات تعريف شده است. به عنوان نمونه، امام على عليه السلام مى فرمايد: «تمام زهد ميان دو جمله قرآن است. خداى تعالى مى فرمايد:«لكَيلا تَأسَوْا عَلى ما فاتَكُم ولا تَفرَحوا بِما آتاكُم»(حديد، ۲۳) هر كه بر گذشته تأسف نخورْد و از آينده شادمان نگشت، دو سوى زهد را برگرفته است» .(نهج البلاغه، حكمت439). در حديث ديگرى آمده است كه امام سجاد7 فرمود: «زهد ده جزء است: بالاترين درجه زهد، پايين ترين درجه ورع است... بدان كه زهد در آيه اى از كتاب خداست: لكيلا تأسوا...».(الكافى، ج 2، ص 128، ح 4.)

12ـ3. تفسير واژگانى

برخى از احاديث تفسيرى، ناظر به تفسير واژگانى عبارات قرآنى است. نمونه اين نوع احاديث، حديثى است كه در آن امام باقر عليه السلام معناى واژه «سبح» را در آيه «إنّ لكَ في النهارِ سَبحا طَويلاً» (مزمل، 7) بيان مى فرمايد: «منظور آن است كه براى خواب و نيازت فراغت طولانى دارى» . (تفسير القمى، ج 2، ص 392.)
در حقيقت، در حديث ياد شده، معناى لغوى « سَبْح» ـ كه همان فراغت است ـ بيان شده است.( ر.ك.الصحاح، ج 1، ص 372؛ لسان العرب، ج 2، ص 470).

13ـ3. ظهورگيرى

نقش احاديث در مقام ظهورگيرى از آيات، قابل ملاحظه است. گاه مفاد يك حديث، مؤيّدى براى ظهورى از آيه در ميان ظهورات ديگر است. براى نمونه درباره تعبير «عظام» در آيه «أَو كالّذى مرَّ عَلى قَريةٍ...وَانظُر اِلى حِماركَ وَلنجعلكَ آيةً لِلناسِ وَانظُر إلَى

صفحه از 27