1 . استخراج اصول و قواعدِ روشْ شناختىِ تفسير

منظور از قواعد تفسير، پاره اى اصول درباره روشهاى فهم و تفسير قرآن كريم و شناخت آن دسته از ويژگى هاى متن قرآن است، كه در تفسير به طور مستقيم يا غير مستقيم تأثير دارند. ^۱ با تأمل در متون احاديث، قواعد ارزشمندى به دست مى آيد كه توجه به آنها، براى دستيابى به فهم و تفسير صحيح كلام خدا ضرورى است . برخى از اين اصول و قواعدِ قرآن شناختى و روش شناختى، عبارتند از:

1ـ1. فهم پذيرى قرآن

نخستين قاعده مهم تفسيركه از احاديث بر مى آيد، اصلِ فهمْ پذيرىِ قرآن است . مدلول آشكار و فحواى صريح احاديث بسيار، تأكيد و تكيه بر قابل فهم بودنِ قرآن كريم است. در اين احاديث، از اين امر سخن رفته كه قرآن كريم، كتابى است فهم پذير كه همه انسانها ـ با وجود اختلاف در مراتب فهم ـ مجاز بلكه ملزم به تأمل و تدبر در آموزه هاى شكوهمند و مفاهيم بلند آن هستند. اين احاديث به چند دسته بخش پذير است. در برخى احاديث بر فهم پذيرى قرآن تصريح شده است ، مانند اين سخن كه رسول خدا صلى الله عليه و آله در روز غدير، ضمن معرفى امام اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود: «اى گروه مردمان! درقرآن تدبّر كنيد .آيات آن را نيك دريابيد ، به محكمات آن بنگريد و از متشابه آن پيروى نكنيد . به خدا سوگند، نواهى آن را برايتان روشن و تفسير آن را

1.بى گمان براى فهم و تفسير يك متن، داشتن شناختى ـ ولو اجمالى ـ نسبت به آن ضرورى است . بدون آگاهى از ويژگى هاى متن مورد تفسير، نمى توان آن را به درستى بازخوانى نمود . هر چه آگاهى ما از متن مورد تفسير كامل تر و دقيق تر باشد، روند تفسير صحيح تر خواهد بود. درباره متن قرآنى، اين امر از اهميت دو چندان برخوردار است. چرا كه قرآن كريم افزون بر اوصاف عام يك متن، داراى برخى ويژگى هاست كه آن را از بقيه متون متمايز ساخته است. راز و رمز ويژگى هاى قرآن در اين امر نهفته است كه كتاب و كلام خدا و جلوه گاه اوست. كتابى كه از سوى خداى عليم و حكيم، بر قلب مبارك سرور و سالار پيامبران صلى الله عليه و آله نازل گشته و به عنوان معجزه جاويد پيامبر خاتم، هدايت گرى و سازندگى انسان ها را در همه زمان ها و مكان ها برعهده گرفته است.( ر.ك. دانشنامه امام على عليه السلام ، ج ۱ ، مقاله «قرآن شناسى» از نگارنده.)