1 - مقدمه

نام علامه محقق شيخ آقا بزرگ تهرانى، به گونه اى با پژوهش هاى دينى قرن چهاردهم و پانزدهم پيوند ناگسستنى يافته، كه ما را از هرگونه توضيحى درباره ايشان بى نياز مى دارد. كتاب «الذريعة الى تصانيف الشيعة» كه بيش از پنجاه هزار كتاب شيعى را مى شناساند، وكتاب «طبقات اعلام الشيعه » كه هزاران دانشمند شيعه از قرن چهارم تا چهاردهم رامعرفى مى كند، تنها گوشه اى از كارنامه عمر نود ساله آن پير دير آشناى تحقيق را نشان مى دهد. درباره آن بزرگ مرد، نخستين بار، حدود سه دهه پيش كتاب «شيخ آقا بزرگ تهرانى» نوشته استاد محمد رضا حكيمى و در سالهاى اخير، علاوه بر مقالات گوناگون، كتاب «زندگى وآثار شيخ آقا بزرگ تهرانى» نوشته سيد محمد حسين حسينى جلالى ترجمه سيدمحمد على احمدى ابهرى (انتشارات كتابخانه مجلس، 260 صفحه) منتشر شده، كه زواياى زندگى و آثار علمى آن بزرگ مرد را مى نماياند.
رسالة فى الكافى يكى از آثار چاپ نشده علامه شيخ آقا بزرگ تهرانى است. معظم له، اين رساله را نيم قرن پيش در پاسخ به پرسشى از محقق بزرگ آذربايجان، مرحوم حاج شيخ عباسقلى واعظ چرندابى تبريزى نگاشته اند.
رسالة فى الكافى درضمن مجموعه اى از رسائل و مكتوبات متفرقه شيخ آقا بزرگ تهرانى موجود است، كه نسخه اى عكسى از آن به شماره 1061 در كتابخانه مركز احياى ميراث اسلامى (وابسته به دفتر آيت اللّه العظمى سيستانى در قم) نگاهدارى مى شود. نسخه اصل اين رساله باماشين تحرير مربوط به همان سالها تايپ شده و مربوط به آن شامل غلط هاى مطبعى بود. از آنجا كه نسخه اى ديگر از آن در دست نداشتيم، به تصحيح قياسى پرداختيم .و بدين سان، به محضر ارباب فضل ودانش تقديم شد.
نويسنده در اين رساله، پس از اشاره به تاريخچه اى كوتاه از اصول اربعمأة و كتب اربعه، به مبانى متقدّمان و متأخّران در بررسى احاديث مى پردازد و مبانى متأخّران را، برگرفته از ضرورت مى داند، به دليل اين كه از آن متون، زمانى گذشته و برخى از قرائن دالّ برصحّت كتابها از ميان رفته است.
همچنين به اين دو پرسش پاسخ مى دهد كه: آيا كتاب كافى بر نواب خاصّ امام عصر عجل اللّه تعالى فرجه عرضه شده است يانه؟ و آيا ما به احكام واقعى ثبت شده در لوح