مدركى ندارد، چنانچه محدّث استرآبادى كه خود احاديث كافى را قطعى الصدور مى داند، بر بى اصل بودن آن تصريح كرده است ۱ . راقم سطور تصوّر مى كند كه جمله فوق از حديثى منقول از امام صادق عليه السلام برگرفته شده است كه در تفسير آيه كهيعص فرموده اند: كاف ، كافٍ لشيعتنا، هاء هاد لهم... ۲
محدّث نورى اين استدلال را نپذيرفته، بلكه استدلال ديگرى را كه نخست از سوى مرحوم سيد ابن طاوس طرح شده، با افزودن نكاتى چند مطرح مى كند.
مرحوم سيد ابن طاوس در كتاب كشف المحجة وصيت معروف حضرت امير سلام الله عليه به امام حسن عليه السلام را از كتاب رسائل الائمه كلينى نقل كرده و در مقام اعتبار بخشيدن به آن مى گويد: مرحوم كلينى در زمان وكلاء امام عصر عليه السلام ـ عثمان بن سعيد ۳ و فرزندش محمّد و حسين بن روح و على بن محمد سمرى ـ مى زيسته، وى قبل از وفات على بن محمد سمرى در گذشته، چون على بن محمد سمرى در شعبان سال 329 و محمد بن يعقوب كلينى در بغداد در سال 328 درگذشته است. بنابراين تصانيف مرحوم كلينى و روايات وى، در زمان وكلاء و در هنگامى كه راهى براى تحقيق منقولات و تصديق مصنفات داشته صورت گرفته است.
وى با اين مقدمات در صدد اثبات عرضه كتاب بر يكى از وكلاء آن حضرت و تأييد آن از سوى ايشان (كه عين تأييد امام عصر عليه السلام بشمار مى آيد) برآمده است.
توضيح استدلال فوق
پيش از نقل ادامه كلام محدّث نورى، توضيحاتى درباره استدلال مرحوم سيد ابن طاوس، مفيد به نظر مى رسد:
اين كه ايشان اشاره مى كند كه مرحوم كلينى در بغداد وفات كرد، ظاهرا اشاره به اين نكته دارد كه وى در بغداد زيستگاه و كيلان امام عصر عليه السلام بوده، لذا از جهت مكانى هيچ
1.- خاتمه مستدرك، ج ۳ (مستدرك، ج ۲۱)، ص ۴۷۰.
2.- معانى الاخبار، ص ۲۸/۶
3.- ثابت نيست كه مرحوم كلينى درعصر عثمان بن سعيد زاده شده باشد. قرائنى چند نشان مى دهد كه مدت سفارت عثمان بن سعيد كوتاه بوده، از سوى ديگر باتوجه به عدم روايت كلينى از محمد بن حسن صفار (م ۲۹۰) و روايت اندك وى از سعد بن عبدالله (م حدود ۳۰۰) تاريخ ولادت وى بايد پس از سال ۲۷۰ باشد كه به احتمال زياد، جناب عثمان بن سعيد در اين سال حيات نداشته اند.به هر حال، وفات عثمان بن سعيد قبل از سال ۲۸۰ بوده است( ر. ك. غيبت شيخ طوسى، ص ۳۶۲/۳۲۵).
