چهار نكته درباره قرآن‏ - صفحه 14

چنين نباشد، تركيب و تعدّد در ذات بارى لازم مى‏آيد. تجلّى خدا در قرآن نيز همين‏گونه است. به بيان امام باقر عليه السلام: «تفسير القرآن على سبعة اوجه» (۳: ج ۲۷، ص ۱۹۷) كه هر وجهى از آن، تمام وجوه است.
در اينجا اشاره مختصرى به معارف توحيدى قرآن مى‏شود. قرآن - به ظاهر و به باطنش - در باب توحيد، فراوان سخن گفته است. دعاها و خطبه‏هاى توحيدى پيامبر و حضرت زهرا و ائمه معصومين عليهم السلام، باطن قرآن است كه يك اقيانوس معارف الهيه از مطلع الفجر حجاز جوشيده و تلاطم مى‏زند. سخنان معصومين، تفصيل توحيد است كه قرآن، اجمال آن را گفته است. دعاها را بايد خواند. دعاهاى حجب پيامبر و ائمه عليهم السلام و كتابهايى مانند صحيفه سجاديه، مهج الدعوات، اقبال الاعمال، كتاب الدعاء بحارالانوار، سرشار از معارف توحيدى است.
در روايت دارد كه نخستين دعوت پيامبر - پس از آن كه از كوه حرا پايين آمد - اين جمله بود كه فرمود:
يا معشر قريش! يا معشر العرب! ادعوكم إلى عبادة اللَّه و خلع الانداد و الأصنام، و أدعوكم الى شهادة أن لا اله الا اللَّه. (۹: ج ۱۸، ص ۱۸۵)
اين علوم در بطن قرآن يعنى روايات نيز آمده است.
يكى از ابواب معارف توحيدى، باب بداء است. قرآن مختصر مى‏گويد:
يمحو اللَّه ما يشاء و يثبت و عنده ام الكتاب. (رعد (۱۳) / ۳۹)للَّه الامر من قبل و من بعد. (روم (۳۰) / ۴)
روايات، مفصّل‏تر بيان مى‏كند. ازجمله كلام امام صادق عليه السلام:
ما بعث اللَّه نبيّاً قطّ حتّى يقرّ له بالبداء. (۸: ج ۸، ص ۱۶۵)
بداء، به معناى حقيقى آن، نه به معناى ابداء كه فلاسفه گفته‏اند. اين معنا، آن اندازه مهمّ نيست كه خداوند، از تك تك پيامبران بر آن اقرار بگيرد. بداء يعنى چه؟ در قرآن مى‏فرمايد:

صفحه از 27