1 - شرح كتاب «الناسخ و المنسوخ»، متن اصلى از: شهابالدين احمدبن عبداللَّه، ابن المُتَوَّج البَحرانى ( - 810 ق)، شرح از: سيّد عبدالجليل الحسينى القارى (اواخر قرن دهم)، ترجمه و تحشيه از: دكتر محمّد جعفر اسلامى.۱
2 - مقدّمه تفسير «البيان»، از: مرجع فقيد سيّد ابوالقاسم الموسوى الخوئى.۲
3 - الناسخ و المنسوخ فى القرآن الكريم از: قاضى أبوبكر محمّدبن عبداللَّه، ابنالعربىِّ الإشبيلى المَعافِرى ( - 543 )۳
4 - ناسخ القرآن و منسوخه، از: ابوالفرج عبدالرحمن، ابن الجَوزى ( - 597 ق.)۴
انواع نسخ
كتابهاى ويژه ناسخ ومنسوخ، نسخ در اسلام را، به دوگونه بيان داشتهاند:
1 - نسخ اديان پيشين: با نزول قرآن كريم، خداى متعال، دوران ديانتهاى گذشته را، پايان يافته اعلام نمود. بخش عمدهاى از معارف، تعاليم و احكام حقيقى آنها را تأييد و تصويب فرمود و پارهاى از مقرّرات آنها را منسوخ شناخت. به تعبير قرآن:
(و أنزلنا اليك الكتاب بالحقّ مصدّقاً لما بين يديه من الكتاب و مهيمناً عليه فاحكم بينهم بما أنزل اللَّه و لاتتّبع أهواءهم عمّا جاءك من الحقّ لكلٍّ جعلنا منكم شرعةً و منهاجاً و لو شاء اللَّه لجعلكم امّةً واحدةً و لكن ليبلوكم فى ما آتاكم ...) (مائده (۵) / ۴۸)
در اين آيه مباركه، قرآن، هم «مصدّق» و هم «مهيمن» شناسانده شده تا به هر دو جهت فوق اشاره شود. همچنين، يكى از حكمتهاى نسخ احكام پيشين را، «آزمايش
1.دانشگاه تهران، ۱۳۴۴ ش، بنياد علوم اسلامى، تهران، ۱۳۶۰ ش.
2.مطبعة العلميّه، قم، ۱۳۹۴ ق. اين كتاب با نام «شناخت قرآن»، بهفارسى ترجمه و تلخيص شده است.
3.تحقيق: دكتر عبدالكبير العلوى، مكتبة الثقافة الدينيه، المغرب، ۱۹۹۲ م.
4.تحقيق حسين سليم الدارانى، دارالثقافة العربيه، دمشق، ۱۹۹۰ م.
