انسان در عالم ذرّ آراء و اقوال قرن 11 - 13 - صفحه 139

تاييد آن را از سوى روايات ياد آور شده و تأكيد كرده است كه اكثر مفسران همين معنا را از آيه شريفه فهميده‏اند. معناى ظاهرى آيه از نظر وى اين است كه خداى تعالى ذريه حضرت آدم عليه السلام را از صلب‏هاى آن‏ها به مانند ذرّ بيرون آورد، همه آن‏ها را بر حضرت آدم عرضه داشت و از آن‏ها بر ربوبيت خويش پيمان گرفت، سپس آن‏ها را به صلب حضرت آدم عليه السلام برگرداند تا در وقتى كه براى‏شان مقدر شده، بيرون آيند.
13-3- ايشان پس از طرح نقدها و اشكالهاى سيد مرتضى و طبرسى به اين قول مى‏گويد:
إلى غير ذلك من الاعتراضات الظاهرة الدفع، الّتي لاينبغي أن تذكر في معارضة خبر من الأخبار.
و ديگر اعتراضاتى كه دفع آن‏ها روشن است و سزاوار نيست حتى در مقابل يك روايت، از آن‏ها ياد شود.
وى در مورد تأويل و توجيه آيه توسط سيد مرتضى و طبرسى مى‏نويسد:
العجب أنّ هذا المعنى - مع احتياجه إلى التأويل في كلّ ظواهر لفظ الآية ومع عدم اعتضاده بخبر يدلّ عليه كيف خرّجوا عليه و أهملوا ذلك المعنى الأوّل، مع تظافر دلالة الأخبار عليه و كلام المفسّرين.
جاى شگفتى است كه با وجود نياز اين معنا به تأويل در ظهور تمام الفاظ آيه و عدم تأييد آن از ناحيه روايات، چگونه ايشان اين معنا را به زور به آيه بار كرده و به معناى اول - كه روايات فراوان و كلام مفسّران بر آن دلالت دارد - اعتنايى نكرده‏اند.
13-4- به عقيده او، اخذ ميثاق بر ربوبيت، متعدّد بوده، اما اقرار به ولايت، فقط در عالم ارواح خالص صورت گرفته است. وى در اين زمينه مى‏نويسد:
وقد أخذ اللَّه سبحانه عليها العهود المكرّرة والمواثيق المغلّظة، بأنّه ربّ وواحد لاشريك له، فأقرّوا عموماً.

صفحه از 142