واحد را در كنار قياس و استحسان و اجتهاد به رأي ذكر مي‌كند و همه را فاقد علم آوري مي‌خواند^۱ و همه را بدعت مي‌شمرد. آوردن خبر واحد در كنار قياس و استحسان ـ كه شعار عامه‌اند ـ مي‌تواند راهگشاي پرسش ذهني ما باشد و تكليف اجماع را نيز روشن مي‌سازد كه منظور ما از اجماع نيز فقط اجماع شيعيان است:
و بعد فالاجماع الموثوق به من الفرقة المحقة، هو اجماع الخاصة دون العامة.^۲
مجموع اين قراين را مي‌توان در گزارش شيخ طوسي از عملكرد ايشان خلاصه ديد، اين گزارش را شيخ انصاري از ايشان چنين نقل مي‌كند:
المعلوم من حالها الذي لاينكر و لايدفع انهم لايرون العمل بخبر الواحد الذي يرويه مخالفهم في الاعتقاد... فامّا مايكون منهم و طريقة اصحابهم فقد بيَّنا أن المعلوم خلاف ذلك.^۳
از اينجا مي‌توان نتيجه گرفت که وضع و اصطلاح خبر واحد از ديد قدما ناظر به روايات عامه بوده است و نه شيعه. حجم اندك گزاره‌هاي مربوط به آحاد عقايدي نيز به دليل علم‌آور دانستن اكثر روايات و وجود تصانيف شيعي نزد ايشان است.

3. شيخ طوسي

اشارات موجز شيخ مفيد و سيد مرتضي در تعابير شيخ طوسي از وضوح بيشتري برخوردار است. مشهور، به استناد فرمايش شيخ در ابتداي تفسيرش، وي را جزء مخالفان حجيت آحاد در حوزه تفسير قرآن^۴ مي‌دانند؛^۵ اما با بررسي صدر و ذيل اين عبارات و دقت در نكات دقيق تعبير شيخ آشكار مي‌شود كه وي درصدد مخالفت با خبر واحد به معني امروزي آن نبوده است:
و امّا طريقة الآحاد من الروايات الشاردة و الالفاظ النادرة، فانّه لايقطع بذلك و لايجعل شاهداً علي كتاب الله و ينبغي أن يتوقف فيه و يذكر مايحتمله و لايقطع علي المراد منه بعينه...^۶
يكم. منظور از خبر واحد، اخباري است كه به جهت مضمون، مطرود بودنشان واضح است، «مِن» در عبارت ايشان بيانيه است و نه بعضيه.
دوم. ملاك همچنان بررسي دلالي و متني است و مناط علم آوري مضمون است، فقط بايد منتظر ماند و ديد مصداق خارجي آحاد مطرود، نصيبت كدام طايفه خواهد شد.