سخنان منقول از صحابه
از عبدالله بن عباس (م68 ق) نقل شده است که آيات 151 تا 153 سوره انعام از محکمات است.۱ و نيز از ايشان نقل شده که آيات 23 به بعد سوره بني اسرائيل نيز از محکمات است.۲ و نيز از هموست:
ناسخ، حلال و حرام، حدود و فرايض و آنچه هم بايد به آن ايمان داشت و هم بايد به آن عمل کرد، از«محکمات» و منسوخ، مقدّم و مؤخّر، امثال، سوگندهاي قرآن و آنچه که فقط بايد به آن ايمان داشت و نبايد به آن عمل کرد، از «متشابهات» است.۳
از ابن عباس و نيز از ابن مسعود روايات ديگري نيز آمده است که محکمات را به آيات ناسخ و متشابهات را به آيات منسوخ تفسير کردهاند.۴
سخنان منقول از اهل بيت عليهم السلام
بنا بر نقل نهج البلاغه، امام علي عليه السلام ميفرمايد:
كتاب پروردگار شما در ميان شماست، حلال و حرام آن آشكار، واجبات و مستحبات، ناسخ و منسوخ، مباح و ممنوع، خاص و عام، پندها و مَثَلها، مطلق و محدودها و محكمات و متشابهات آن، همه معلوم است۵.
آن حضرت در سخني ديگر ميفرمايد:
به درستي که در دست مردم، حق و باطل، صدق و کذب، ناسخ و منسوخ، عام و خاص، و محکم و متشابه وجود دارد.۶
همچنين از ايشان نقل شده که فرمودند:
اگر از من در باره آيهاي از قرآن سؤال کنيد، به شما خواهم گفت که در چه زماني نازل شده است و در باره چه کسي نازل شده است. نيز به شما خبر ميدهم از ناسخ و منسوخ، خاصّ و عامّ، محکم و متشابه و مکّي و مدني آن.۷
1.. (قُلْ تَعَالَوْاْ أَتْلُ مَا حَرَّمَ رَبُّكُمْ عَلَيْكُمْ أَلاَّ تُشْرِكُواْ بِهِ شَيْئًا وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا وَلاَ تَقْتُلُواْ أَوْلاَدَكُم مِّنْ إمْلاَقٍ نَّحْنُ نَرْزُقُكُمْ وَإِيَّاهُمْ وَلاَ تَقْرَبُواْ الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ وَلاَ تَقْتُلُواْ النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللّهُ إِلاَّ بِالْحَقِّ ذَلِكُمْ وَصَّاكُمْ بِهِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ ? وَلاَ تَقْرَبُواْ مَالَ الْيَتِيمِ إِلاَّ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ حَتَّى يَبْلُغَ أَشُدَّهُ وَأَوْفُواْ الْكَيْلَ وَالْمِيزَانَ بِالْقِسْطِ لاَ نُكَلِّفُ نَفْسًا إِلاَّ وُسْعَهَا وَإِذَا قُلْتُمْ فَاعْدِلُواْ وَلَوْ كَانَ ذَا قُرْبَى وَبِعَهْدِ اللّهِ أَوْفُواْ ذَلِكُمْ وَصَّاكُم بِهِ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ ? وَأَنَّ هَـذَا صِرَاطِي مُسْتَقِيمًا فَاتَّبِعُوهُ وَلاَ تَتَّبِعُواْ السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِكُمْ عَن سَبِيلِهِ ذَلِكُمْ وَصَّاكُم بِهِ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ) .
2.. جامع البيان، ج۳، ص۱۱۵.
3.. همان؛ تفسير ابن ابي حاتم، ج۲، ص۵۹۱.
4.. جامع البيان، ج۳، ص۱۵.
5.. نهج البلاغه، خطبه اوّل.
6.. همان، خطبه ۲۱۰؛ الکافي، ج۱، ص۶۲.
7.. الارشاد، ج۱، ص۶۲.
