از امام باقر عليه السلام روايت شده است که آن حضرت وقتي آيات محکمي از سوره انعام ـ که نسخ نشده بودند ـ قرائت کردند، فرمودند:
هفتاد هزار ملک جبرييل را در نزول اين آيات مشايعت کردند.۱و۲
و نيز محمد بن سالم روايت ميکند که امام عليه السلام فرمودند:
مردمي در باره قرآن بدون علم و آگاهي سخن ميگويند.
آن گاه، امام عليه السلام آيه هفتم سوره آل عمران تلاوت کردند و فرمودند:
آيات منسوخ از متشابهات و آيات ناسخ از محکمات است.۳
در مورد شأن نزول آيه هفتم سوره آل عمران دو داستان نقل شده است که يکي در باره يهوديان و نحوه تأويل آنها از حروف مقطعه و ديگري در باره مسيحيان و نحوه تأويل آنها از برخي از آيات مربوط به حضرت عيسي، به نفع عقايد مسيحيت است. در معاني الاخبار از امام باقر عليه السلام آمده است که چند نفر از يهود به اتفاق حيّ بن اخطب و برادر او خدمت پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله آمدند و حروف مقطعه «الم» را دست آويز خود قرار دادند و گفتند: مطابق حساب جمّل، الف مساوي يک و لام مساوي سي و ميم مساوي چهل است و به اين ترتيب، خبر دادهاي که دوران بقاي امّت تو بيش از هفتاد و يک سال نيست! پيامبر صلي الله عليه و آله براي جلوگيري از سوء استفاده آنها فرمود:
شما چرا تنها «الم» را محاسبه کردهايد، مگر در قرآن «الر» و ساير حروف مقطعه نيست؟ اگر اين حروف اشاره به مدت بقاي امّت من باشد، چرا همه را محاسبه نميکنيد؟
سپس اين آيه نازل شد.۴
طبري نيز اين داستان را با اسناد به ابن عباس نقل کرده است۵ و ابن کثير آن را ضعيف دانسته است.۶
از امام رضا عليه السلام نيز نقل شده است که:
هر کس متشابه قرآن را به محکمش برگرداند به راه مستقيم هدايت شده است.۷
1.. عن أبي بصير قال كنت جالساً عند أبي جعفر عليه السلام و هو متك علي فراشه، إذ قرأ الآيات المحكمات التي لم ينسخهن شيء من الأنعام، قال: شيعها سبعون ألف ملك، (قُلْ تَعَالَوْاْ أَتْلُ مَا حَرَّمَ رَبُّكُمْ عَلَيْكُمْ أَلاَّ تُشْرِكُواْ بِهِ شَيْئًا) ، براي محکم صفت «التي لم ينسخهن...» آمده است (دقت شود).
2.. کتاب التفسير، ج۱، ص۳۸۳.
3.. الکافي، ج۲، ص۲۸؛ وسائل الشيعة، ج۲۷، ص۱۸۲؛ البرهان، ج۱، ص۵۹۷؛ نيز: نور الثقلين، ج۱، ص۳۱۳.
4.. معاني الاخبار، ص۲۳.
5.. جامع البيان، ج۱، ص۷۱ ـ ۷۲.
6.. تفسير القرآن العظيم، ج۱، ص۷۲.
7.. عيون اخبار الرضا، ج۱، ص۲۶۱، ح۳۹.
