بررسی حقوق بشردوستانه از منظر امام علی(ع)

نشریه : پژوهشنامه نهج البلاغه

نویسنده : پديدآورنده : ابوالفتح خالقی
پديدآورنده : مهدی ناطقی

چکیده :

حقوق بشردوستانه، از موضوعات مهم جهان معاصر بوده و ازجمله دست‌آوردهای بزرگ قرون نوزدهم و بیستم در نظام حقوق بین‌الملل به‌‌شمار می‌رود. حمایت و لازم‌الاجرا شدن آن، پس از تصویب نمایندگان کشورهای مختلف در سطح جامعۀ جهانی، نهادهای مردمی و بین‌المللی، صورت گرفت. حمایت از غیرنظامیان؛ همانند اسیران، مجروحان، بیماران، فراریان، زنان، کودکان، سالمندان و احترام به اجساد مردگان، ممنوعیت قحطی و گرسنگی‌دادن به نظامیان و غیرنظامیان و به‌کارگیری سلاح‌های مخرب غیرمجاز، ازجمله قواعد و مصادیق حقوق بشردوستانه هستند که از جنگ و درگیری‌ها نظامی نشأت می‌گیرند. در پژوهش پیش‌رو که به‌روش توصیفی-تحلیلی انجام یافته، موارد فوق از منظر امام علی(ع) با محوریت کتاب گرانسنگ نهج‌البلاغه، مورد تجزیه‌ و تحلیل قرار گرفته است. به‌طورکلی حضرت علی(ع) چه در غزوات صدر اسلام و چه در زمان حکومت خودشان در جنگ‌های جمل، صفین و نهروان، علی‌رغم تفکر ایشان بر دعوت به صلح، نهایت توجه به رعایت حقوق افراد غیرنظامی حتی نظامی و توجه به عدم‌ ایجاد خسارت داشتند. هرچند برخی از مسائل حقوق‌ بشردوستانه که در اسناد بین‌المللی تحت عناوین و اسامی مختلف یاد می‌شود، صراحتاً به همان عنوان در کلام حضرت وجود ندارد، ولی با قیاس اولویت و وحدت ملاک، می‌توان از برخی توصیه‌ها و رفتارهای امام(ع) استنباط کرد.